KPMG zegt dat de topman „na ruggespraak met zijn adviseurs” zelf tot de slotsom kwam een stap terug te doen. Aanblijven schaadt het belang van „onze klanten, onze medewerkers en ons kantoor”, laat Van Breukelen weten.

Boegbeeld

De opgestapte bestuursvoorzitter was voornemens het in opspraak geraakte KPMG uit ’het diepe dal’ te loodsen. Maar in plaats van boegbeeld van vernieuwing, werd hij juist het gezicht van alle ellende. Niet in de laatste plaats omdat de topman zich privé verslikte in een vastgoedproject in Blaricum. Het gemeentebestuur besloot beslag te leggen bij Van Breukelen en een aantal KPMG-collega’s na een ruzie over het oude gemeentehuis. De KPMG’ers hoopten privé vele tonnen te verdienen door het gemeentehuis te verbouwen tot zeven extreem luxe appartementen.

Van Breukelen: „De kentering die KPMG maakt vraagt om een duidelijk signaal dat ons bedrijf breekt met het recente verleden van verkeerde inschattingen en fouten. Dan is het aan mij om dit signaal kracht bij te zetten.”

Na een heftig conflict over een vastgoeddeal legde de gemeente Blaricum voor 4 miljoen euro beslag bij deze vastgoedclub. Het chique villadorp ruziede met de KPMG-top over de verkoop van het voormalig gemeentehuis, Villa Nederheem. Dit conflict liep zó hoog op, dat de gemeente beslag legde op een deel van het privévermogen van ten minste tien KPMG-partners, waaronder dat van bestuursvoorzitter Jurgen van Breukelen.

Onderzoek van De Telegraaf heeft uitgewezen dat Blaricum via de rechter in 2009 voor 4 miljoen euro beslag liet leggen bij FAS Veen BV, een privévennootschap van enkele KPMG-partners die gezamenlijk zo’n 11 miljoen euro investeerden in vastgoed.

Luxe

De beslaglegging volgde nadat de KPMG-topmannen weigerden het resterende deel van de koopsom te betalen voor de Blaricumse villa, die zij wilden ombouwen in zeven extreem luxe appartementen voor senioren, met prijskaartjes van gemiddeld 2,5 miljoen euro.

Kort na hun aankoop van het monumentale gemeentehuis in 2007 brak echter de wereldwijde kredietcrisis uit, waardoor de KPMG-top onder de deal uit wilde. „Er lag aanvankelijk een beter bod van een andere partij, maar we zijn in zee gegaan met de mensen van KPMG, dat kwam betrouwbaar over”, blikt een voormalig raadslid schamperend terug op de affaire.

Binnen KPMG werd afgelopen jaren schande gesproken over de privébeleggingen die de partners deden in het vastgoed. „Het onderschrijft de graaicultuur die heerst in de bestuurstop, waar we als KPMG juist niet mee geassocieerd willen worden”, aldus een anonieme topmanager.

KPMG-bestuursvoorzitter Jurgen van Breukelen noemt de zaak in een reactie „een privéaangelegenheid, waarover ik geen informatie geef”. Pikant genoeg verkondigde hij nog onlangs dat bij KPMG, dat door schandalen onder vuur ligt, „het roer om moet”.

Dat vinden KPMG’ers die zelf niet deelnamen aan het vastgoedvehikel van onder andere huidig bestuursvoorzitter Jurgen van Breukelen. De affaire in Blaricum onderstreept volgens een anonieme topmanager dat KPMG’ers beter ver weg kunnen blijven van privé-investeringen in vastgoed, een wereld die wordt gedomineerd door „cowboys, schandalen en snel geld”. Dat past niet bij het beeld van de onkreukbare accountant en „onderschrijft de graaicultuur.”

Het is dan ook geen toeval, beweren lokale politici in Blaricum, dat een aantal namen van KPMG-partners die enkele jaren terug betrokken waren bij de geruchtmakende en (voor partners) lucratieve verhuizing van KPMG naar een peperduur nieuw hoofdkantoor in Amstelveen ook opduiken in de affaire in Blaricum.

Volgens diverse bronnen bij de accountantsorganisatie waren enkele goedbetaalde partners regelmatig onder werktijd druk met hun privé-investeringen in de gezamenlijke vennootschap FAS Veen. Dit zorgde intern voor de nodige irritaties. De financiële houdstermaatschappij FAS Veen werd in 2007 mede opgericht door Jurgen van Breukelen. Enkele andere bij de beleggingsclub betrokken KPMG-partners waren Ewald van Hamersveld, Willem van Hulsenbeek en Jan Oudejans.

Begin deze maand kondigde Van Breukelen aan een einde te willen maken aan „een archaïsch en naar binnen gekeerd bestuursmodel”, door een structuurwijziging door te voeren. KPMG raakte in die periode betrokken hebben bij diverse schandalen, waaronder de derivatenfraude bij Vestia en de vermeende omkoopaffaire bij Ballast Nedam en SBM Offshore. Op de vraag of de omstreden vastgoedbelegging van de KPMG-partners past bij de nieuwe structuur, wilde Van Breukelen afgelopen dagen niet reageren. „Deze investeringen beschouw ik als een privé-aangelegenheid. Daar geef ik dus geen informatie over. Wel wil ik aangeven dat ik altijd volledige openheid heb betracht naar relevante instanties en heb voldaan aan alle actuele regels van compliance”, aldus de bestuursvoorzitter.

De KPMG’ers hebben in Blaricum veel kwaad bloed gezet met hun optreden rondom Villa Nederheem. Oudwethouder Jan Heybroek, destijds betrokken bij de verkoop van de villa, noemt de handelwijze van de KPMG’ers „te gek voor woorden”. Heybroek: „Bij de gemeente is de indruk ontstaan dat ze de boel traineerden om onder de betaling van de tweede tranche van de aankoopsom uit te komen.” Dat ging om ruim €4,1 miljoen op een totaalbedrag van €9,1 miljoen. FAS Veen hoefde de tweede tranche op basis van het koopcontract alleen te betalen als de gemeente voor 15 februari 2009 een bouwvergunning verstrekte. Van de bouw van luxeappartementen is het nooit meer gekomen. Pas in oktober 2012, vijf jaar na de aankoop, kwam het tot een schikking. Fas Veen en Dupon betaalden €2,4 miljoen bovenop de vijf miljoen die al eerder was betaald. In totaal heeft de gemeente ruim €7,4 miljoen ontvangen; de oorspronkelijke verkoopprijs was €9,1 miljoen. Onderdeel van de schikking was ook dat hypotheekhouder Friesland Bank op zoek zou gaan naar een andere koper. Het oude landhuis van Singer wordt nu bewoond door een antikraakwacht.

Met het wegsturen van een van de partners, het terugtreden van een lid van de raad van bestuur en disciplinaire maatregelen tegen medewerkers die bij de omkopingszaak van bouwbedrijf Ballast betrokken waren of ervan wisten, grijpt de accountant hard in in de eigen organisatie.

KPMG-topman Jurgen van Breukelen trok gisteren het boetekleed aan: „Wij zijn diep geschokt door de feiten zoals die zich afgelopen maanden voor ons hebben ontvouwd.” KPMG werkte aan de smeergeldaffaire mee, door een schaduwboekhouding van Ballast, waarin de betaling van steekpenningen werd geadministreerd, actief te verhullen.

Afgelopen maand bezwoer de topman nog dat het accountantsbedrijf als organisatie niets te maken had met het verbergen van de honderden miljoenen euro’s aan steek penningen die Ballast rond de eeuwwisseling via Zwitserland betaalde aan hoge functionarissen in Saudi-Arabië.

„Die situatie is de laatste weken veranderd”, gaf Van Breukelen toe. Het OM meldde dat het onderzoek tegen de drie ex-partners van KPMG voortgezet wordt. Het gaat om de in 2007 gepensioneerde partner Renze H., zijn opvolger bij Ballast, Jack van R., die in september met pensioen ging en een derde onbekende partner. De laatste is onlangs door KPMG buiten de deur gezet.

Dat maakt het door schandalen geplaagde accountantskantoor vandaag bekend. KPMG neemt daarmee een voorschot op de voorstellen waaraan de werkgroep Toekomst Accountants de komende twee weken de laatste hand legt. Deze werkgroep is na zware druk uit Den Haag door de sector zelf opgetuigd om het door allerlei affaires geschonden blazoen van accountants weer op te poetsen. Vooral KPMG lag daarbij de afgelopen jaren zwaar onder vuur door affaires rond Ballast Nedam, Imtech en Vestia. Ook moest topman Jurgen van Breukelen het veld ruimen na onthullingen in De Telegraaf over dubieuze beleggingen in een mislukt vastgoedproject in villadorp Blaricum.

Het nieuwe beloningsmodel, dat gisteren door de KPMG-partners is aangenomen, is bedoeld „om het vertrouwen van onze stakeholders terug te winnen”, zegt bestuursvoorzitter Jan Hommen in een verklaring. Onder zijn leiding is deze zomer „het veranderprogramma True Blue” gestart waarmee „KPMG weer de norm in onze sector” moet worden.

De leden van de raad van bestuur krijgen een vaste beloning met een variabel deel van maximaal 10%. Opvallend is verder dat de KPMG-bestuurders geen winstaandeel meer ontvangen. Daarmee lijkt KPMG verder te willen gaan dan de werkgroep. Die zou het volgens een onbevestigd bericht in het FD niet aandurven om de beloning helemaal los te koppelen van financiële doelstellingen.

Ook de beloning van de partners gaat op de schop. Kwaliteitseisen, de motivatie van medewerkers en klanttevredenheid komen meer centraal te staan. Voldoet een partner niet aan een of meerdere van deze eisen dan kan dat leiden tot inhouding van het winstdeel.

KPMG introduceert verder voor audit-partners een uitgestelde winstregeling waarbij ieder jaar 30% van de variabele winstuitkering wordt ingehouden. Pas na zes jaar wordt dat vrijgegeven, mits er in de tussentijd geen lijken uit de kast zijn gevallen. Voor audit- en adviespartners wordt een claw back-regeling van kracht waarbij schade bij verwijtbaar gedrag kan worden verhaald op het winstaandeel van individuele partners.

„KPMG wil nu grote stappen zetten”, zegt Hommen, die ook een onafhankelijke raad van commissarissen gaat optuigen. „En daarmee het verleden achter ons laten.”

25 november 2013 – KPMG hangt strafrechtelijke vervolging boven het hoofd, vanwege de rol die de accountant speelde bij omkoping van overheidsfunctionarissen in Saudi-Arabië door bouwreus Ballast Nedam. Justitie vermoedt dat KPMG betrokken was bij het versluieren van betalingen van honderden miljoenen euro’s aan steekpenningen, waarmee gigantische bouwprojecten in het Midden-Oosten werden binnengehaald.

Dit melden goed ingevoerde bronnen bij het Openbaar Ministerie (OM). Bij de omkopingspraktijken zou naast voormalig bestuurders en commissarissen van Ballast Nedam ook de KPMG-accountant een actieve rol hebben gespeeld. Het onderzoek richt zich op het gebruik van valse contracten, schuilnamen, geheime betalingen via Zwitserland en het opzetten van een interne administratie om de smeergeldbetalingen te kunnen registreren in de periode van 1997 tot 2004.

Dit blijkt uit het zogeheten ’transparantieverslag’ van de accountantsreus dat eergisteren, samen met het jaarverslag 2012/2013, enkele uren voor de jaarwisseling in alle stilte op de website van KPMG gepubliceerd werd.

In het verslag wordt ook aandacht besteed aan de schikking die KPMG voor €7 miljoen in de Ballast-zaak trof met justitie om onder vervolging wegens het voeren van een criminele organisatie uit te komen. Het betreft een unieke schikking, aangezien nog nooit eerder een van de ’big four’-kantoren (behalve KPMG zijn dat PwC, Deloitte en EY) strafvervolging hoefde af te kopen. Naar verluidt hebben de drie verdachte partners afgelopen maanden verklaringen afgelegd die zéér belastend waren voor KPMG, waardoor een schikking onvermijdelijk werd.

Tot nu toe werd steeds aangenomen dat twee van de drie door justitie verdachte partners, te weten Renze H. en Jack van R., reeds gepensioneerd waren op het moment dat de smeergeldzaak aan het licht kwam.

Maar uit het transparantieverslag wordt duidelijk dat Jack van R., die tevens voorzitter van de raad van commissarissen was, al een half jaar vóór zijn pensionering door KPMG binnen de organisatie op een zijspoor is gezet. Dat gebeurde in het voorjaar van 2013, direct nadat justitie KPMG inzage verschafte in delen van het strafdossier.

Hieruit kon het concern opmaken dat betrokken drie partners actief hebben meegewerkt aan het verhullen van een schaduwboekhouding van Ballast Nedam, bedoeld om de honderden miljoenen euro’s aan steekpenningen voor overheidsfunctionarissen in Saudi-Arabië te administreren. De derde (anonieme) verdachte partner is onlangs na zijn schorsing door KPMG buiten de deur gezet. Renze H. is al sinds 2007 gepensioneerd. KPMG deed naar eigen zeggen sinds 2011 onderzoek naar de rol van de accountant bij de smeergeldzaak.

De raad van bestuur vraagt in het jaarverslag begrip voor de lastige positie waarin het bedrijf afgelopen boekjaar verzeild raakte. Met de intense media-aandacht voor de betrokkenheid van de accountant bij de schandalen rond klanten zoals Vestia, Imtech, SNS Reaal en sinds kort dus ook bij Ballast Nedam, eiste de publieke opinie als het ware een eigen plek op in de KPMG-boardroom. Dat was even wennen voor de bestuurders, geven ze toe. „Het stelde ons als bedrijf en als professionals voor nieuwe dilemma’s. Terwijl we transparant willen zijn, en onze rol bij deze kwesties willen uitleggen, worden we daarvan weerhouden door zowel ons beroepsgeheim als juridische knelpunten.”

Uit het transparantieverslag van KPMG blijkt tevens een forse toename van controlewerkzaamheden bij klanten die niet voldeden aan de gestelde kwaliteitseisen. Zo steeg het aantal tegenvallende controles in het afgelopen boekjaar met 60%, waarbij het noodzakelijk was om tegen één partner disciplinaire maatregelen te nemen en een andere partner op staande voet te ontslaan. Deze laatste partner had volgens KPMG achteraf aanpassingen aangebracht in zijn klantdossier om zo bij een interne controle van zijn werkzaamheden niet door de mand te vallen.

De aanhoudende stroom van schandalen bij KPMG-klanten en de betrokkenheid van de accountant daarbij heeft ook zichtbare gevolgen voor de business van het concern. Hoewel de wettelijk verplichte achtjaarlijkse accountantswissel voor grote bedrijven is uitgesteld tot 2016, besloten zowel AkzoNobel, Heineken als Philips KPMG reeds dit jaar bij KPMG te vertrekken. KPMG wist daarentegen ook enkele grote nieuwe klanten te werven, waaronder ASMI, Robeco en Unilever.

Belabberde boekencontroles, omkoopschandalen en belastingfraude: het is zomaar een greep uit een reeks van affaires. KPMG spant de kroon, met een onthutsende schandalenreeks, die bijna iedere week langer wordt. De schade voor de beroepsgroep is groot: „Het publiek gelooft niet meer dat de accountant boven alle twijfel is verheven.”

Het is donderdagmiddag 17 april, een paar minuten voor twee uur, als KPMG-topman Jurgen van Breukelen in zijn bestuurskamer het klamme zweet in zijn handen heeft staan.

Een dag eerder was hij nog het middelpunt van onthullingen in De Telegraaf over een vastgoedaffaire in het rustieke Blaricum. De onkreukbaar geachte bestuursvoorzitter bleek samen met een aantal van zijn bevriende, vermogende partners van KPMG superluxe appartementen te willen bouwen in het oude gemeentehuis van het villadorp, met de bedoeling deze vervolgens weer met veel winst door te verkopen.

Halverwege ontstond echter ruzie met de gemeente over de monumentale status van het pand. De KPMG’ers weigerden daarop het tweede deel van de koopsom van ruim 9 miljoen euro over te maken. Een hevige juridische strijd volgde, waarbij de gemeente zelfs beslag legde op het privévermogen van de betrokken KPMG-partners. Pas na vijf jaar van procederen werd de kwestie in stilte geschikt. Binnen het concern spraken collega’s schande over het cowboygedrag van deze vorstelijk betaalde topmanagers, die hun privébelangen boven de kwetsbare reputatie van het bedrijf hadden gesteld.

Gifbeker

Pijnlijk, dat zeker. Maar de gifbeker voor Van Breukelen is dan nog lang niet leeg. KPMG, dat zelfbenoemde baken van betrouwbaarheid en integriteit, blijkt namelijk betrokken bij een strafrechtelijk onderzoek naar belastingfraude bij de bouw van het eigen pompeuze hoofdkantoor in Amstelveen. Jaap van Everdingen, een illustere voorganger van Van Breukelen en trekker van het project, wordt door justitie als verdachte aangemerkt. KPMG is daarmee in het hart geraakt.

Die donderdagmiddag wacht een handvol journalisten aan een grote conferentietafel in een van de vleugels van het bewuste hoofdkantoor op de topman. Van Breukelen is zichtbaar gespannen. Aan hem de taak om het nieuwe schandaal naar buiten te brengen in een poging de schade zo beperkt mogelijk te houden. En dat in de week dat hij zelf in opspraak raakte.

Als om 14.00 uur de persconferentie begint, kiest Van Breukelen ervoor om zich nederig op te stellen. Daar is ook alle reden toe. De bestuursvoorzitter is genoodzaakt te melden dat zijn bedrijf en KPMG-partner Jaap van Everdingen, worden verdacht van belastingfraude en valsheid in geschrifte bij de bouw van het nieuwe hoofdkantoor. Volgens het Openbaar Ministerie werden in 2010 kosten opgevoerd die niet bestonden en valse facturen ingediend, om zo de winst en daarmee de belastingafdracht omlaag te brengen.

„Dit stemt niet blij. We gaan door een diep dal”, omschrijft Van Breukelen de situatie. De topman profiteerde enkele jaren eerder als partner nog van de miljoenenwinst die werd gemaakt na de verkoop van het zelfgebouwde hoofdkantoor aan een Duitse belegger, om het vervolgens te gaan huren. Volgens het jaarverslag van 2009 konden Van Breukelen en zijn collega-partners hierdoor de winst van 15,8 miljoen euro onderling verdelen.

„Ik acht het zeer aannemelijk dat KPMG winst heeft weggemoffeld om zo weinig mogelijk belasting te hoeven betalen. Dat komt bij dit soort projecten wel vaker voor”, aldus een door de wol geverfde projectontwikkelaar met dertig jaar ervaring in het commerciële vastgoed, die anoniem wil blijven.

Volgens hem zou het accountantsconcern de verkoopwinst eenvoudig hebben kunnen verkleinen door aan de eigen projectontwikkelaar valse facturen te sturen. In het summiere persbericht over de KPMG-kantoorfraude stelt het Openbaar Ministerie dat er inderdaad sprake is geweest van het „opmaken van vermoedelijk valse facturen”. KPMG had daar in ieder geval alle gelegenheid voor, aangezien het concern niet alleen opdrachtgever, maar ook de toekomstige huurder én projectontwikkelaar van het kantoorgebouw was. „Met al die verschillende petten op, ritselt het natuurlijk wel zo gemakkelijk”, zegt de vastgoedman met een knipoog.

De geschetste constructie met valse facturen om de winst op het miljoenenproject af te romen en weg te sluizen, vertoont volgens marktkenners pijnlijk veel overeenkomsten met het gesjoemel in de beruchte vastgoedfraude rond Bouwfonds en het Philips Pensioenfonds, waarbij betrokken projectontwikkelaars afgelopen jaren tot lange celstraffen werden veroordeeld. „Als de verdenking van justitie klopt en het komt tot een veroordeling, dan wordt een gevangenisstraf voor voormalig KPMG-topman Jaap van Everdingen onvermijdelijk”, is het harde commentaar van Ruud de Wit, voormalig hoofdredacteur van vakblad Vastgoedmarkt.

Mokerslagen

Intern groeit ondertussen de kritiek op topman Van Breukelen. Zijn optreden „in het zoveelste schandaal” wordt als „afstandelijk” ervaren. De voorzitter zou te weinig oog hebben „voor de publicitaire mokerslagen” die KPMG voor zijn kiezen heeft gekregen. „Pas nu dringt het besef goed door van wat de achtergrond is van dit nieuwe schandaal. De fout ligt namelijk niet bij een ander, maar bij onszelf”, zegt een anonieme KPMG-medewerker. Van Breukelen had alleen al voor zijn klanten „diep door het stof moeten gaan”, zo klinkt het op de burelen van de accountantsreus.

Ook Jan Driessen, als voormalig directeur communicatie van Aegon specialist op het gebied van reputatiemanagement, noemt de manier waarop KPMG omgaat met schandalen verbazingwekkend amateuristisch. „Er heerst een ijzige stilte, terwijl het in dergelijke crisissituaties van het grootste belang is dat je laat zien dat de misstanden voortvarend worden aanpakt. Dat de verantwoordelijken, ook op het allerhoogste niveau, aan de kant worden gezet. Overal worden fouten gemaakt, dat zal iedereen begrijpen, maar het is pas écht schadelijk als je na het ontdekken van die fouten stil blijft zitten. Er staat nogal wat op het spel: tenslotte is KPMG een bedrijf dat begrippen als vertrouwen en controle als kernwaarden heeft.”

Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Sinds de jaren tachtig zijn de accountants op de golven van „internationale geldstromen” weggedreven van hun wettelijke beschermde taak als toezichthouder, zegt hoogleraar forensische accountancy Marcel Pheijffer. „In die tijd ontstondenThe Big Four (KPMG, Deloitte, PwC en EY, red.) en hun partnerstructuur en bonuscultuur. Binnen de maatschappen spreekt men van makers en takers . Demakers zijn de adviseurs die zich voor veel geld laten inhuren door het internationale bedrijfsleven. De takerszijn de accountants die voor hun controlewerk veel minder geld krijgen.”

Privébelangen

De boekhouders leggen het steeds meer af tegen de makers , ofwel de mannen van het grote geld. Het is dan ook geen toeval dat KPMG niet meer geleid wordt door een rekenmeester: topman Van Breukelen is van huis uit adviseur bij fusies en overnames, een consultant dus. En ook Deloitte koos voor een adviseur, zij het met een ongelukkige afloop. Piet Heijn Meeter moest in 2012 al na vier maanden de voorzittershamer van Deloitte neerleggen. Meeter verzuimde bij zijn aantreden te melden dat hij privébelangen had in bedrijven die Deloitte controleerde.

Waar de accountants vroeger als ’strenge dominees’ op afstand stonden, zijn ze inmiddels volop toegetreden tot het ’old boys network’ van zichzelf onaantastbaar wanende bestuurders en toezichthouders. Neem Ben van der Veer (1951). Hij was bestuurder en later zelfs topman van KPMG in de periode dat enkele partners van de accountantsreus de vermeende omkooppraktijken van Ballast Nedam in Saudi-Arabië probeerden te verhullen.

Van der Veer legde in 2008 de voorzittershamer neer en grossiert inmiddels in toezichthoudende functies en commissariaten, zoals bij Aegon, FrieslandCampina, TomTom, Siemens Nederland en Reed Elsevier. Op 22 mei aanstaande wordt de registeraccountant voorgedragen voor een commissariaat bij Imtech, de bouwreus die vorig jaar midscheeps door fraude is geraakt.

Pikant: Van der Veers KPMG is huisaccountant van Imtech en door beleggersclub VEB medeaansprakelijk gesteld voor de miljardenschade die aandeelhouders hebben geleden door de fraude in Polen en Duitsland. Pheijffer: „Mijn gezond verstand zou zeggen dat dit geen gelukkige benoeming is. Maar in een wereld die aan elkaar hangt van ons-kent-ons telt gezond verstand blijkbaar niet.” De voordracht is bij de VEB in het verkeerde keelgat geschoten: „Een tegenstem is alvast binnen.”

Beurswaakhond AFM heeft de accountantsreuzen inmiddels ook in het vizier. Drie leden van The Big Four kregen zware boetes om de oren vanwege „tekortkomingen” in het toezicht op de eigen werkzaamheden. In november 2011 kreeg EY een boete van bijna €220.000, en in oktober nog eens ruim €54.000. Deloitte was in mei 2012 voor ruim €54.000 de klos. Ook hier spant KPMG echter de kroon met een boete van €880.000 in juni 2013. „Het gaat hier om heel basale procedures die niet lijken te zijn uitgevoerd, zoals het laten dubbelchecken van een goedgekeurde jaarrekening door een collega. Als dat soort essentiële procedures niet wordt vastgelegd of niet klopt, dan ondermijnt dat het vertrouwen van beleggers”, aldus een AFM-woordvoerder.

Dat belangrijke klanten van KPMG onder druk van aandeelhouders afhaken is een reeel risico. Sinds enkele jaren moeten accountants na acht jaar dienst wisselen van opdrachtgevers. Een maatregel die is bedoeld om de onafhankelijkheid van de rekenmeesters beter te schragen, zegt hoogleraar Pheijffer. Beleggers in Philips grepen de afgelopen aandeelhoudersvergadering aan om de positie van KPMG ter discussie te stellen: „Dit kantoor kan zijn eigen boekhouding niet eens voeren. Hoe kunnen we het dan die van Philips in handen geven?” KPMG-accountant Erik Weusten deed een beroep op het vertrouwen van de beleggers. En bood zijn verontschuldigingen aan. KPMG mag door, maar de aandeelhouders van bijvoorbeeld Shell, Unilever en ING moeten zich nog uitspreken.

Priesters

Accountants die verdacht worden van fraude, het voelt voor het publiek toch een beetje als priesters die met hun broek op de knieën met een misdienaartje worden betrapt. „Dat is een platte vergelijking, en hooguit ten dele waar”, zegt Huub Wieleman van de Nederlandse Beroepsorganisatie Accountants (NBA). Hij zegt dat er wel degelijk „een kentering” gaande is. Bovendien doet de uitspraak volgens de NBA geen recht aan de intenties van de 20.000 geregistreerde accountants. „De goeden, en dat is toch echt de ruime meerderheid, lijden hier onder de kwaden.”

In een poging om het tij te keren, heeft KPMG-topman Jurgen van Breukelen inmiddels hoogstpersoonlijk voormalig ING-bestuurder en zwaargewicht Jan Hommen benaderd en als adviseur aan boord gehaald. Hommen moet het accountantsconcern helpen bij het doorvoeren van een ingrijpende aanpassing van de topstructuur. Diverse ingewijden melden dat Hommen de positie van Van Breukelen zelf door alle affaires onhoudbaar vindt. Daarmee zou hij ongewild slachtoffer worden van zijn eigen hervormingsplannen.

Justitie deed afgelopen maanden meerdere invallen bij de firma en de partner thuis. Een strafrechtelijk onderzoek werd opgestart omdat KPMG de Belastingdienst samen met een projectontwikkelaar voor miljoenen euro’s zou hebben opgelicht bij de recente bouw van het eigen hoofdkantoor in Amstelveen.

Het OM beschuldigt het samenwerkingsverband voor de bouw van het kantoor en zijn twee bestuurders, onder wie de onmiddellijk teruggetreden KPMG-partner Jaap van Everdingen, van belastingfraude en valsheid in geschrifte. Volgens het OM werden in 2010 kosten opgevoerd die niet bestonden en valse facturen ingediend, om zo de winst en daarmee de belastingafdracht omlaag te brengen.

KPMG-topman Jurgen van Breukelen maakte de verdenkingen aan het adres van het concern gisteren zelf bekend. Naar eigen zeggen omdat hij vreesde dat anders journalisten de pijnlijke fraudezaak op het spoor zouden komen. De Telegraaf onthulde afgelopen tijd een reeks van misstanden bij KPMG, met als dieptepunt een miljoenenschikking die het concern met justitie moest treffen voor directe betrokkenheid bij een omkoopschandaal van bouwbedrijf Ballast Nedam in Saudi-Arabië.

Topman Van Breukelen liet er geen misverstand over bestaan dat alle onthullingen in De Telegraaf hebben bijgedragen aan de beslissing om de vermeende belastingfraude zelf bekend te maken.

Garantie

„Bij Ballast Nedam hebben we in de kwestie geschikt met het OM. Maar dat is geen garantie gebleken om de zaak uit de publiciteit te houden. Mede daarom hebben we besloten om nu zelf naar buiten te treden met het geschil met de fiscus over de ontwikkeling van ons hoofdkantoor. De vrees bestond dat deze zaak ons anders zou verlammen.”

KPMG heeft in het licht van alle schandalen waarin de accountantsreus inmiddels is betrokken, harde lessen moeten trekken, zegt Van Breukelen. „Schoenmaker blijf bij je leest, dat is een belangrijke les. We hebben onszelf overschat. En we hebben de risico’s van het ontwikkelen van een kantoor onderschat. We zijn geen projectontwikkelaars.”