Het gaat om een serie hoogresolutie foto’s die zijn genomen kort na het afschieten van die raket en direct na het neerstorten van het toestel.

De drie foto’s zijn genomen in de omgeving van de rampplek. Op de eerste twee foto’s is een verticale rookpluim te zien, die lijken te komen vanaf de plek waar de raket gelanceerd is. Op de derde foto staat een grote zwarte rookpluim, waarschijnlijk vanaf de plek waar het vliegtuig is neergekomen. Om de privacy van de fotograaf te beschermen zijn de foto’s niet bijgevoegd.

RTL Nieuws sprak bovendien met de maker van de foto’s, een cruciale ooggetuige die op 17 juli werd gealarmeerd door een harde knal. Vanwege zijn veiligheid noemt RTL Nieuws zijn naam niet. “Ik heb die witte baan in de lucht gefotografeerd. Op dat moment wist ik niet wat dat betekende. Voor mij was het gewoon een witte streep: van de horizon omhoog, tot in de wolken waar hij uit elkaar ging. Pas later werd helder wat dat nou was.”

De maker heeft zijn camera ingeleverd bij de internationale onderzoekscommissie. Ook sprak hij drie uur lang met een Nederlandse en Australische onderzoeker.

Analyse RTL Nieuws

Volgens IT-beveiligingsbedrijf Fox-IT en Eduard de Kam, expert op het gebied van digitale fotografie is er geen spoor van manipulatie op de foto’s  te zien.

Voormalig luchtmachtcommandant Theo Rikken, die bij Defensie verantwoordelijk is geweest voor het afschieten van geleide wapens vanaf de grond, heeft de rookpluim op de foto’s bekeken. Hij zegt tegen RTL Nieuws: “Wat je hier zeer waarschijnlijk ziet is het spoor van een missile, van een raket die is afgevuurd.”

Zwarte plek

Satellietbedrijf Netherlands Geomatics & Earth Oberservation (NEO) en de TU Delft hebben op verzoek van RTL Nieuws op basis van de foto’s uitgezocht waarvandaan de rookpluim opstijgt. Dat onderzoek leidt naar een akker die er op satellietbeelden van enkele dagen na de ramp er vreemd uitziet. Vanaf deze akker, die op 17 juli in rebellengebied lag, is zeer waarschijnlijk de raket afgevuurd.

Corné van der Sande van NEO zegt daarover: “Op het beeld vóór de ramp zien we een normale akker waar tarwe op staat. Maar na de ramp zien we een zwarte vlek. Die zwarte plek, dat kan verbrande grond zijn.”

Dat de raket vanaf een akker is afgevuurd is niet vreemd, zegt oud-commandant Theo Rikken: “In Oekraïne plaatsen ze dit soort systemen gewoon in het veld. Dus als een raket wordt gelanceerd, veroorzaakt de ontbranding van de motor dat het gras en de struiken verbranden. En daar ontstaat uiteindelijk die donkere rook van.”

Het Openbaar Ministerie laat weten dat het de foto’s in het bezit heeft, en dat ze onderdeel uitmaken van het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp. De maker van de foto’s zegt zelf dat hij zijn toestel aan de internationale onderzoekscommissie heeft overgedragen.

Hulpdiensten Oekraïne: Geen lichaamsresten meer op rampplek

Twee leidinggevenden van de Oekraïense hulpdiensten zeggen dat een nieuwe Nederlandse missie om naar lichamen te zoeken in het rampgebied, ‘geen zin heeft’. Zij zijn ervan overtuigd dat er geen lichamen en lichaamsresten achtergebleven zijn.

RTL Nieuws-correspondent Jeroen Akkermans sprak met Alexei Migrin (hoofd reddingsdienst Donetsk, die leiding gaf aan de Oekraïnse bergingsoperatie) en Sergei Michenko (brandweercommandant van Torez).  In een logboek over de werkzaamheden van een bergingsteam van Oekraïne staat dat in de vijf dagen na de ramp honderden mensen het gebied hebben uitgekamd.

‘Ze liepen als een ketting’
Volgens Migrin werd er in die dagen 160 vierkante kilometer doorzocht. “Er waren genoeg mensen bij betrokken om ervan overtuigd te zijn dat er op de plek van de vliegramp geen lichamen meer zijn. We beseften dat er niemand meer gevonden ging worden. Mijn mensen waren heel serieus. Ze liepen als een ketting. De afstand tussen de mensen was 80 tot 90 centimeter, omdat ze tussen de zonnebloemen, mais en het hoge gras moesten lopen. Sommige gebieden hebben we 3 tot 4 keer doorzocht om er zeker van te zijn dat er geen lichamelijke resten achterbleven.”

Volgens de Oekraïeners hebben hun teams 282 lichamen en 87 lichaamsdelengeborgen. De bergers hebben de gevonden lichamen in auto’s geladen, overgedragen aan de politie. De politie voegde vervolgens een document bij met informatie over onder andere de vindplaats. Vervolgens werden de lichamen en de resten in koelwagons gelegd.

Koelwagons werden bewaakt
Ook Michenko acht het onwaarschijnlijk dat er nog lichaamsresten liggen in het rampgebied. “Ik kan het niet uitsluiten maar wij hebben ons werk zorgvuldig gedaan. Wij hebben het terrein zorgvuldig doorzocht, maar ik kan niet garanderen dat er niets meer is. Ik denk dat het onwaarschijnlijk is. Wij hebben alles te voet uitgekamd.”

“Ik weet het niet meer precies, maar de eerste dag hebben we 179 lichamen ingeladen, later iedere dag tussen de 30 en 50 lichamen. We hebben het bijgehouden en we hebben deze gegevens bewaard. Alles werd keurig bijgehouden en gecontroleerd.”

Volgens Michenko heeft het bergingsteam de lichamen in de koeltrein gelegd. “Drie koelwagons konden volledig beladen worden, de vierde wagon voor de helft. Zodra een wagon was volgeladen, werd die afgesloten en onder bewaking gesteld.”

 

Logboek Oekraïense bergingsmissie slachtoffers MH17

RTL Nieuws ontving van Sergei Michenko, brandweercommandant in Torez, een document waarop de werkzaamheden van de Oekraïense bergingsmissie zijn vastgelegd.

Correspondent Jeroen Akkermans sprak met Michenko. Hij gaf leiding aan de zoekwerkzaamheden rond het dorp Roszypne. Het document van Michenko behelst een verslag over hoe de Oekraïense bergingswerkzaamheden de eerste dagen zijn verlopen.

Lees hieronder de vertaling uit het Oekraïens.

Algemene informatie

Het vliegtuig “BOEING-777-200” van Malaysian Airways vloog van Amsterdam (Nederland) met bestemming Kuala Lumpur (Maleisië), vlucht MAS-17 op een hoogte van 10.050 m. Aan boord van het toestel waren op het moment van de crash ongeveer 280 personen (en waarschijnlijk 3 kinderen zonder eigen ticket) en 15 bemanningsleden. Het vermoedelijke tijdstip van het neerkomen van het vliegtuig is 16:28 op 17.07.2014.

17-18.07.2014

Mankracht en middelen

Van het Hoofddepartement werden 20 st. voertuigen (6 brandweerauto’s, 5 speciale reddingsauto’s en andere) en 149 personeelsleden ingezet.

Er werd een mobiele-operationele eenheid van het Hoofddepartement ingezet en er zijn 2 hoofdkwartieren ingericht voor zoekwerkzaamheden in de buurt van het dorp Hrabove van het Shachtarskiy district en het dorp Rozsypne van de gemeente Torez.

Er werden 3 opblaasmodules, 3 tenten van het merk “Pamier” en 80 lijkzakken gebruikt.

Voor de zoekwerkzaamheden werden mensen van andere instanties ingezet zoals 100 mijnwerkers van de plaatselijke mijnen, 70 man van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, 30 jagers uit de buurt en 5 medici.

Zoekgebied

De oppervlakte van het zoekgebied omvat ongeveer 18 km2.

De duikers van het Hoofdepartement hebben de oppervlakte van het stuwmeer bij Hrabove ter grootte van 2,1 km en het waterreservoir bij de pluimveehouderij bij Hrabove ter grootte van 100 m2 doorzocht.

Stoffelijke overschotten

Er zijn 186 lichamen aangetroffen (waarvan 149 in de omgeving van het dorp Hrabove en 37 lichamen in de omgeving van het dorp Rozsypne).

Er zijn 37 lichamen geborgen en afgevoerd met een vrachtauto van het merk “Hyundai” van de stad Torez naar Donetsk (Kalininskiy mortuarium) – de 37 lichamen die in de omgeving van het dorp Rozsypne zijn gevonden.

19.07.2014

Mankracht en middelen

Van het Hoofddepartement werden 12 st. voertuigen (1 brandweerauto, 4 speciale reddingsauto’s en andere) en 94 personeelsleden ingezet.

Er werd een mobiele-operationele eenheid van het Hoofddepartement ingezet en er is 1 hoofdkwartier ingericht voor zoekwerkzaamheden in de buurt van het dorp Hrabove van het Shachtarskiy district.

Er werden 3 opblaasmodules, 3 tenten van het merk “Pamier” en 50 lijkzakken gebruikt.

Voor de zoekwerkzaamheden werden mensen van andere instanties ingezet zoals 62 mijnwerkers van de plaatselijke mijnen, 20 man van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, 198 vrijwilligers en 2 medici

Zoekgebied

De oppervlakte van het zoekgebied omvat ongeveer 32 km2 (vanaf het begin van de zoekwerkzaamheden).

Stoffelijke overschotten

Er zijn 196 lichamen en 8 lichaamsdelen aangetroffen (vanaf het begin van de zoekwerkzaamheden).

Er zijn 159 lichamen en 8 lichaamsdelen geborgen en afgevoerd van de plek van de crash van het vliegtuig naar het treinstation van Torez (waar zij in koelwagons waren geladen) met vrachtauto’s van het merk “KAMAZ” met een aanhanger – 94 lichamen en met vrachtauto’s van het merk “ZIL” en het merk “GAZ-66” – 65 lichamen.

Bovendien werden op 19.07.2014 37 lichamen in een koelauto gebracht (die op 17 en 18.07.2014 waren geborgen) vanuit Donetsk (Kalininskiy mortuarium) naar het treinstation van Torez (waar zij in koelwagons waren geladen).

20.07.2014

Mankracht en middelen

Van het Hoofddepartement werden 12 st. voertuigen (1 brandweerauto, 4 speciale reddingsauto’s en andere) en 150 personeelsleden ingezet.

Er werd een mobiele-operationele eenheid van het Hoofddepartement ingezet en er is 1 hoofdkwartier ingericht voor zoekwerkzaamheden in de buurt van het dorp Hrabove van het Shachtarskiy district.

Er werden 3 opblaasmodules, 3 tenten van het merk “Pamier” en 50 lijkzakken gebruikt.

Voor de zoekwerkzaamheden werden mensen van andere instanties ingezet zoals 553 mijnwerkers van de plaatselijke mijnen, 7 man van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, 47 vrijwilligers en 2 medici.

Zoekgebied

De oppervlakte van het zoekgebied omvat ongeveer 120 km2 (vanaf het begin van de zoekwerkzaamheden).

Stoffelijke overschotten

Er zijn 251 lichamen en 66 lichaamsdelen aangetroffen (vanaf het begin van de zoekwerkzaamheden).

Er zijn 55 lichamen en 58 lichaamsdelen geborgen en afgevoerd van de plek van de crash van het vliegtuig naar het treinstation van Torez (waar zij in koelwagons waren geladen) met vrachtauto van het merk “MAZ” – 55 lichamen en 58 lichaamsdelen.

21.07.2014

Mankracht en middelen

Van het Hoofddepartement werden 10 st. voertuigen (3 speciale reddingsauto’s en andere) en 49 personeelsleden ingezet.

Er werd een mobiele-operationele eenheid van het Hoofddepartement ingezet en er is 1 hoofdkwartier ingericht voor zoekwerkzaamheden in de buurt van het dorp Hrabove van het Shachtarskiy district.

Er werden 3 opblaasmodules, 3 tenten van het merk “Pamier” en 50 lijkzakken gebruikt.

Voor de zoekwerkzaamheden werden mensen van andere instanties ingezet zoals 50 mijnwerkers van de plaatselijke mijnen en 2 medici.

Zoekgebied

De oppervlakte van het zoekgebied omvat ongeveer 140 km2 (vanaf het begin van de zoekwerkzaamheden).

Stoffelijke overschotten

Er zijn 282 lichamen en 87 lichaamsdelen aangetroffen (vanaf het begin van de zoekwerkzaamheden).

Er zijn 31 lichamen en 21 lichaamsdelen geborgen en afgevoerd van de plek van de crash van het vliegtuig naar het treinstation van Torez (waar zij in koelwagons waren geladen) met vrachtauto van het merk “MAZ” – 31 lichamen en 21 lichaamsdelen.

TOTAAL:

• Geborgen en afgevoerd 282 lichamen en 87 lichaamsdelen.
• De oppervlakte van het zoekgebied naar de lichamen van omgekomen personen omvat ongeveer 140 km2 en 2,2 km van het wateroppervlak van het stuwmeer en het waterreservoir.

Voor de zoekwerkzaamheden werden:

• 317 personeelsleden van het Hoofddepartement (sommige medewerkers hebben gedurende alle of een aantal dagen gewerkt) ingezet;
• van andere instanties 765 mijnwerkers van de plaatselijke mijnen, 7 medewerkers van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, 30 plaatselijke jagers, 245 vrijwilligers en 11 medici ingezet

 

 

Brandweercommandant: We hebben 282 lichamen ingeladen

Correspondent Jeroen Akkermans sprak met Sergei Michenko, brandweercommandant van de stad Torez. Hij was direct na het neerstorten van vlucht MH17 aan het werk op de rampplek. Zijn eenheid heeft in de eerste vijf dagen een deel van het terrein uitgekamd en de lichamen geborgen.

Lees hier een uitgebreide samenvatting van het interview.

Hoe reageerde u na de eerste melding van de vliegramp?
Eerst hoorden wij een explosie. Wij konden deze explosie zelfs hier, ongeveer 12 kilometer verderop, horen. Daarna kwam een melding bij de meldkamer. Wij hebben een meldkamer met een alarmnummer ‘101’, waarop mensen belden dat er een vliegtuig was neergestort. Het vliegtuig was in brand gevlogen, kwam in Hrabove op de grond terecht en bleef branden. Onze eenheden werden ernaartoe gestuurd. Dat zijn de eenheden van de Dienst voor bestrijding van Noodsituaties. Deze eenheden waren uitgerukt om het brandende vliegtuig te blussen.

Ik ben er ook naartoe gegaan. Wij hebben hier in het gebied twee eenheden: de ene is gesitueerd hier in de stad Torez zelf en de andere in de buurt van Hrabove en Rozsypne, ongeveer 5 à 6 kilometer hiervandaan. De eenheid uit de stad en de andere eenheid waren uitgerukt en ik ging mee om leiding te geven bij het blussen van de brand. Onderweg kreeg ik een telefoontje van onze meldkamer. Mij werd verteld dat het om een passagiersvliegtuig ging, eerst dachten wij namelijk dat het om een militair toestel ging.

(…)

Ik ging niet naar Hrabove, maar keerde om en ging naar Rozsypne. Toen ik daar aankwam stonden inwoners van het dorp bij elkaar. In eerste instantie begrepen wij er niets van. Pas na 5 à 6 minuten drong het tot ons door wat er was gebeurd. Wij zagen zo al 14 lijken liggen, je hoefde er niet eens naar te zoeken. Ze lagen op straat en op de daken van huizen. Er lagen zes lijken naast de cockpit en er lag veel bagage.

Wanneer hebt u voor het eerst met vertegenwoordigers uit Nederland gesproken?
Dat weet ik niet meer precies. De eerste keer heb ik met Nederlanders sprak, was toen vertegenwoordigers van de Nederlandse politie aankwamen. Zij kwamen met de auto naar Rozsypne. Ik vertelde ze wat voor werkzaamheden wij hadden verricht. Later heb ik met hen niet meer gesproken. Het gesprek met u is de tweede keer dat ik met Nederlanders spreek.

Betekent dit dat u met hen niet op 5 augustus hebt gesproken?
Ik weet niet precies wat voor datum het was. Maar waarschijnlijk wel.

Met wie hebt u toen gesproken?
Ik weet het niet meer. Het was politie, men had zich voorgesteld, maar ik noteerde het niet. Ik kwam overigens voor een gesprek met de OVSE-missie.

Hoeveel Nederlanders waren er?
Wij waren met zijn drieën. Ik vertelde wat wij gedaan hebben en zij noteerden het. Er was een plaatsvervangend hoofd van de politie en er was iemand van die politie die als tolk fungeerde.

En tot dat moment hebt u nooit eerder met de Nederlanders gesproken?
Nee. Niemand kwam er langs, niemand heeft iets gevraagd.

Vond u dit niet vreemd?
Ik weet het niet. Ik vind dat wij ons werk hebben gedaan. Het is al anderhalve maand geleden. Wij hebben ook ons eigen werk. Ik dacht dat het misschien niet nodig was om mij te spreken.

Hebt u uw mobiele telefoon altijd bij u?
Natuurlijk.

U was wel bereikbaar dus?
Wij hebben nu geen vakanties. Wij werken tegenwoordig het klokje rond. Wanneer wij er moeten zijn, zijn wij op onze plek.

Als iemand u zou willen spreken…
Wij verstoppen ons voor niemand. Jullie hebben toch ook met ons kunnen afspreken? Wij hebben een afdeling persvoorlichting waar afspraken mee gemaakt kunnen worden. Als er een afspraak door de afdeling persvoorlichting wordt gemaakt, voeren wij die orders – net als militairen – uit. Als er bij ons iemand met vragen kwam, hadden wij daar nooit problemen mee.

En welke vragen werden door de Nederlanders aan u gesteld?
Ongeveer dezelfde die u hebt gesteld. Hoe wij het gebied doorkamden, hoeveel mensen erbij betrokken waren. Er was alleen geen kaart bij. Waar het grootste gedeelte van de lijken zich had bevonden, hoe de lijken in de koelwagons werden geladen.

Mijn afdeling heeft de lijken in Torez in de koeltrein geladen. Het treinstation bevindt zich in onze stad. Daar werden alle 282 lichamen en de 87 lichaamsdelen in de wagons geladen. (Er zaten 298 mensen aan boord van MH17, red.)

Hoe lang heeft het gesprek met de Nederlanders geduurd?
Ongeveer één uur of 40 minuten. Ik heb er niet op gelet. Opeens begonnen beschietingen en iedereen ging weg. Zo is het ongeveer gelopen.

En u bent achtergebleven. Het was de eerste en de enige keer dat u met Nederlanders hebt gesproken?
Ja.

Hebt u aan hen kaarten overhandigd?
Er waren geen kaarten. Toen ik naar het gesprek toe ging, wist ik niet dat ik met Nederlanders zou spreken. Als ik gewaarschuwd was dat ik met de Nederlandse politie zou spreken, zou ik wat voorbereid hebben en had ik de kaarten wel meegenomen. Tegen mij werd gezegd dat het OVSE-missie was. Toen wij met de OVSE samenwerkten, stuurden wij dagelijks één van onze mensen naar hen toe. Onze medewerker werkte dan samen met de OVSE-missie, gaf adviezen en deelde de informatie over welke gebieden al onderzocht waren en welke nog niet.

Op een gegeven moment werd ik gebeld door die medewerker en hij vertelde me dat zij mij wilden spreken. Toen ik aankwam, bleken er mensen van de Nederlandse politie te zijn. Wij hadden een gesprek. En dat was het.

Denkt u dat in het crashgebied nog lichamen liggen?
Ik kan het niet uitsluiten maar wij hebben ons werk zorgvuldig gedaan. Wij hebben het terrein zorgvuldig doorzocht, maar ik kan niet garanderen dat er niets meer is. Ik denk dat het onwaarschijnlijk is. Wij hebben alles te voet uitgekamd.

Wie is de leidinggevende van de brandweer in Hrabove?
De leiding over de hele zoekactie had Aleksandr Sergeyevich Migrin. Hij had de leiding over de beide onderzoeksgebieden in Rozsypne en Hrabove. Hij is plaatsvervangend hoofd van het Hoofddepartement van de regio Donetsk. Hij stuurde alle werkzaamheden aan. Mijn deel van het werk was Rozsypne.

Betekent dit dat de commandant ook aanwezig was tijdens het gesprek met de Nederlanders? 
Nee. Nee, ik was alleen. Op de 21e waren de zoekwerkzaamheden beëindigd en het gezamenlijke team werd opgedoekt. Een deel van de mensen is teruggegaan naar hun onderdelen. Er waren veel mensen uit Mekeevka, Khartsyzsk en Donetsk. Zij hebben hun uitrusting gepakt en zijn naar hun bases teruggekeerd.

Hoe kan het zijn dat de Nederlanders, nadat jullie jullie werk hadden gedaan, niets hebben gevraagd?
Dat weet ik niet. Toen wij met ons werk klaar waren, waren er nog geen Nederlanders. Het vliegtuig crashte op de 17de en op de 21ste waren wij klaar met onze werkzaamheden. Wij hebben alle lichaamsdelen en lijken geborgen. De Nederlanders hebben ons niet ingeschakeld om dit alles te doen.

Hoeveel lichamen heeft u gevonden?
In Rozsypne hebben we 40 lichamen gevonden. De rest is in Hrabove gevonden. In totaal werden 282 lichamen en 87 zakken met menselijke resten in de koelwagons geladen. Dat gebeurde allemaal binnen vijf dagen. En verder hebben we niets meer kunnen vinden.

Men zegt dat er een aantal lijken is verdwenen.
Daar weet ik niets van. We beschikken niet over de officiële informatie. We verkrijgen zelf onze informatie via internet. We hebben 282 lichamen ingeladen. We hebben iedere dag alles nageteld. De wagons waren bewaakt. Bovendien waren ze afgesloten.

Hoeveel lichamen pasten in een wagon?
Er waren vier koelwagons. Drie van hen konden volledig beladen worden, de vierde wagon voor de helft. Het aantal lichamen per wagon hebben we niet geteld.  Iedere dag telden we het totale aantal lichamen. Zodra een wagon werd volgeladen, werd die afgesloten en onder bewaking gesteld.

Zijn dit de juiste gegevens?
Zeker, dit is juist. Met het laden van lichamen was onze eenheid uit Torez belast. De mensen die toen aan het werk waren hebben vandaag hier ook dienst. Ik weet het niet meer precies, maar de eerste dag hebben we 179 lichamen ingeladen, later iedere dag tussen de 30 en 50 lichamen. We hebben het bijgehouden en we hebben deze gegevens bewaard. Alles werd keurig bijgehouden en gecontroleerd.

Heeft u deze notities aan de Nederlanders overhandigd?
Niemand heeft het gevraagd. Dit is onze informatie, het verslag van ons werk.

Hoe heeft u gecommuniceerd met de Nederlandse delegatie?
Er was een tolk aanwezig, hij had wat problemen met het vertalen. De andere ervaren tolk was aan het werk met een groep van de OVSE, hij kon pas aan het eind van ons gesprek aanwezig zijn. Het communiceren ging moeizaam.

Waar lag het nu precies aan?
Het lag aan de vertaling.

Sprak de tolk slecht Russisch?
Hij sprak degelijk Russisch, ik kon hem ook goed verstaan. Maar het ging zeer langzaam. Bovendien vertaalde hij niet correct. Pas toen de andere tolk kwam, ging het veel beter.

Het komt erop neer dat het begin van het gesprek zonder tolk verliep?
Het ging niet gemakkelijk.  Zeer traag.

Hoe heeft men u behandeld?
Goed. Ze hebben hun waardering over ons werk uitgesproken. Het waren nette leuke mensen. Alles ging goed! Maar u moet begrijpen dat alle gesprekken en ontmoetingen in ons land onder deze omstandigheden niet gemakkelijk verlopen.

 

Leider bergingsoperatie: Rampgebied in vijf dagen doorzocht

Correspondent Jeroen Akkermans sprak in Oekraïne met Alexei Migrin, het hoofd van de reddingsdienst van de stad Donetsk, die leiding gaf aan de Oekraïense bergingsoperatie. Hij zegt zelf nooit contact gehad te hebben met Nederlandse onderzoekers. Migrin zegt er verder zeker van te zijn dat er geen resten meer in het rampgebied liggen.

Lees hier een uitgebreide samenvatting van het interview.

Hoe laat hoorde u van de ramp en hoe hebt u daarop gereageerd?
Een beambte die toen dienst had in de regio Donetsk heeft me gemeld dat er een vliegtuig in de buurt van Sjachtinsky was neergestort. Vastgesteld was dat het om een Boeing ging. Ik hoorde het rond 18:00 uur. Ik was toen in stad de Volnovacha. En van daaruit ging ik naar het rampgebied het dorp Hrabove.

Was toen al duidelijk dat het om een passagiersvliegtuig ging?
Onze beambte kreeg het bericht over een Boeing, maar of dat een passagiersvliegtuig was of niet, was nog niet duidelijk. Maar dat het een Boeing was en dat die neergestort was, was zeker. Daarom werd een beslissing genomen om naar het rampgebied te vertrekken en om de onderzoekswerkzaamheden op te starten.

En u bent er zeker van dat alle lichaamsresten gevonden zijn?
Ik ben er zo zeker van, omdat de onderzoekswerkzaamheden vijf dagen hebben geduurd. Het oppervlak van 160 vierkante kilometer is doorzocht. We beseften dat er niemand meer gevonden ging worden. En in het centrum van het rampgebied hebben we alles doorlopen. Mijn mensen waren heel serieus. Ze liepen als een ketting. De afstand tussen de mensen was 80 tot 90 centimeter, omdat ze tussen de zonnebloemen, mais en het hoge gras moesten lopen. Sommige gebieden hebben we 3 tot 4 keer doorzocht om er zeker van te zijn dat er geen lichamelijke resten achterbleven.

Wat is er met de lichamen gebeurd?
We hebben ze overgedragen. We hebben ze in de auto’s geladen en daarna in de koelwagens gelegd. We hebben ze er allemaal ingelegd. En daarna werden ze, voor zover ik weet, naar de stad Charkov vervoerd. En daarna werden ze naar Nederland vervoerd. Deze informatie heb ik uit het nieuws.

Betekent dat dat alle lichamen in Charkov zijn aangekomen?
Waarschijnlijk wel. Ik kan het niet met zekerheid zeggen of ze allemaal goed aangekomen zijn. Ik weet dat we tijdens de onderzoekswerkzaamheden 282 lichamen hebben gevonden en dat we ze allemaal hebben overgedragen. Waarschijnlijk zijn ze aangekomen.

En 87 lichaamsdelen.
Ja, en 87 lichaamsdelen. Ze werden apart gelegd en elke lichaamsdeel is in een aparte zak gedaan.

En hoe heeft u dat gedocumenteerd?
Onze missie was: vinden en bergen. Wat betreft documentatie: er waren politie-experts die daarmee bezig waren. Ze hebben bepaalde aktes opgesteld en in elke zak hebben we die toegevoegd.

En wat gebeurde er met die lijsten?
Met deze documenten? We hebben ze in de zakken gedaan en ze zijn met de lichamen meegegaan. Elk document is in een rubberen handschoen gestopt. Een gewone rubberen handschoen, die ook door chirurgen gebruikt wordt. In een dergelijke rubberen handschoen werden de documenten gewikkeld en we hebben ze samen met de lichamen in de zakken gelegd.

Waar zijn de lijsten nu?
Dat weet ik het niet. We hebben geen lijsten bijgehouden. We moesten het aantal lichamen tellen. Voor de duidelijkheid: we telden de lichamen, de politie moest de vindplaats van de lichamen opschrijven en ze gaven ze aan ons. We hebben de documenten in de zakken gedaan.

Hebt u over de documenten ook met Nederlanders gesproken?
Ik heb met niemand daarover gesproken. U bent de eerste. Niemand heeft me tot de dag van vandaag geïnterviewd. Ik heb geen informatie gedeeld. Er werd geen informatie van me gevraagd.

Niemand heeft bij u informatie aangevraagd?
Ik heb geen aanvragen binnengekregen.

Vond u dat niet raar?
Ik weet het niet. In deze omstandigheden kan ik niet inschatten of dat raar is of niet. We hebben onze taak uitgevoerd. We hadden een taak: lichamen vinden. Dat hebben we gedaan. En documentatie is niet onze bevoegdheid, dat is voor de politie. Een andere dienst was ermee bezig.

Bent u telefonisch moeilijk te bereiken?
In principe niet. Ik heb ook met u telefonisch contact gehad. U kunt me wel vinden, als u wilt.

Hebt u contact met Australiërs en Maleisiërs gehad?
Als contactpersoon werd iemand anders aangewezen.

Vanuit?
Uit de regio Donetsk. Hij is de leidinggevende van onze dienst. Hij is met hen bezig geweest.

Met wie?
Met de missie die hiernaartoe kwam, met Nederlanders. Hij is met hen naar het rampgebied geweest. Voor zover ik weet gebeurde dat toen de onderzoekswerkzaamheden werden verhinderd door de militaire acties. Maar ze zijn toen wel ter plaatse geweest. Daar was ook één van de leidinggevenden,Sergei Michenko, die ook tijdens eerste uren na de vliegramp ter plaatse was.

Hij heeft wel met Nederlanders gesproken?
Ja, hij was toen ook daar.

Tot nu toe hebt u niet met Nederlandse delegatie gesproken?
Nee, ik heb met hen niet gesproken.

Tot nu toe niet?
Tot nu toe niet. Maar is dat noodzakelijk? Hebben we ons werk gedaan? Ja, dat hebben wij gedaan. Wij hebben geen vragen aan de Nederlanders. Als Nederland wel vragen heeft dan zijn wij er klaar voor om die te beantwoorden.

(…)

We hebben alle grondgebieden doorzocht, waar het gevaarlijk was en waar het niet gevaarlijk was. We hadden overal toegang.

Wat bedoelt u?
Het hele rampgebied. Bijvoorbeeld het dorp Roszypne. Daar heeft Michenko vier keer dezelfde plaats doorzocht om er zeker van te zijn dat er niks meer ligt. Rond Hrabove hebben we ook alles vier keer doorzocht. En elke keer hebben we er nieuwe mensen bij betrokken. Zodat ze met een verse blik alles opnieuw konden bekijken. Het waren dus niet elke keer dezelfde mensen. Als een groep mensen op een dag in Hrabove heeft gezocht, dan werden er de volgende dag juist andere mensen daar ingezet.

(…)

We hadden ook een kaart die in zones werd verdeeld: in totaal zeven zones. Alle zeven zones werden doorzocht. Sommige zones hebben we drie tot vier keer doorzocht. Sommige zones, vooral waar lichamen werden gevonden, zijn meerdere keren doorzocht. We hebben erop gelet dat we niets misten, daarom waren we genoodzaakt om dezelfde plaatsen een aantal keren opnieuw te doorzoeken.

Waren jullie bezig de bagage te verzamelen?
Met de privé-eigendommen bedoelt u? We hebben spullen die vlakbij lagen op één plaats verzameld en we hebben ze aan de politie gegeven. We hadden geen doelstellingen over bagage. Ons doel was lichamen te verzamelen, en die in de zakken te bergen. De politie heeft zijn eigen proceshandelingen uitgevoerd. En verder moesten we die inladen in de wagons.

Werden gegevens aan Nederlanders doorgegeven?
Ik weet het niet of ze aan Nederlanders werden doorgegeven of niet.

Maar u persoonlijk hebt niets doorgegeven?
Ik heb niet met Nederlanders gesproken, zoals ik al zei, u bent de eerste Nederlander met wie ik praat.

De missie wil graag terugkomen naar de rampplaats. Denkt u dat dat zinvol is?
Nee, ik denk dat het geen zin heeft. Absoluut geen enkele zin. Omdat wij ons werk goed gedaan hebben. Nogmaals, er werd op een groot oppervlak gezocht. Er waren genoeg mensen bij betrokken om ervan overtuigd te zijn dat er op de plek van de vliegramp geen lichamen meer zijn.

Kunt u nog een keer herhalen wanneer, op welke datum, en waarom u de onderzoekswerkzaamheden heeft stopgezet?
Op de 21ste om 13:00 uur werden alle onderzoekswerkzaamheden stopgezet. Het grondgebied van de vliegramp was doorzocht. Sommige zones waar lichamen werden gevonden zijn twee, drie of vier keer doorzocht. Nadat hoofdofficiers meldden dat ze klaar waren met hun werkzaamheden werd een beslissing genomen om de zoekmissie af te ronden. Toen konden al onze eenheden zich terugtrekken.

(…)

Alle documenten waarmee we hebben gewerkt, de kaarten, alle schema’s, liggen bij ons in de regionale staf. Als dat nodig is kunnen we ze beschikbaar stellen en laten zien.

Zijn ze in Donetsk of in Kiev?
In Donetsk.

 

Fouten bij Nederlandse zoektocht slachtoffers MH17

De Oekraïense commandant die de eerste vijf dagen leiding gaf aan de berging van slachtoffers van de rampvlucht MH17 heeft nooit gesproken met de Nederlandse missie in het gebied. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws.

RTL Nieuws sprak voor het eerst met twee kolonels van de Oekraïense reddingsdienst over hun bergingswerk direct na de ramp. Uit die gesprekken blijkt dat de Nederlandse missie zelf is gaan zoeken zonder te beschikken over belangrijke informatie over de Oekraïense zoekactie.

Kolonel Alexei Migrin van de Emergency Services van de regio Donetsk was op 17 juli aan het eind van de dag de man die het bergingswerk naar de lichamen coördineerde. “Ik was de leider van de bergingsoperatie”, stelt Migrin. Vijf dagen lang stuurt hij reddingswerkers, mijnwerkers en vrijwilligers aan die op zoek gaan naar de lichamen van slachtoffers van de vliegtuigramp.

De brandweercommandant van Torez, Sergei Michenko, was als één van de eerste ter plaatse op de rampplek. Hij gaf operationeel leiding aan een team reddingswerkers dat op zoek ging naar lichamen in de buurt van Rozsypne. Ruim twee weken na de ramp heeft hij één keer een uur met twee Nederlandse politieagenten gesproken.

Dat gesprek verliep uiterst moeizaam, zegt Michenko, omdat de Nederlanders een slechte tolk hadden geregeld. Ook was hij niet goed voorbereid op het gesprek, omdat hij dacht een gesprek te hebben met vertegenwoordigers van de OVSE.

Informatie uit interviews
Premier Rutte beloofde op 18 juli dat ‘de onderste steen boven’ zou komen. Maar het gebrek aan communicatie met de Oekraïeners heeft gevolgen voor de Nederlandse missie:

• De twee Oekraïense commandanten zeggen dat hun eenheden in de eerste vijf dagen na de ramp het rampgebied hebben uitgekamd. “Sommige gebieden hebben we 3 tot 4 keer doorzocht om er zeker van te zijn dat er geen lichamelijke resten achterbleven.” De Nederlandse missie heeft vervolgens uitgebreid gezocht, maar vond weinig lichamelijke resten.
• In de Tweede Kamer is gemeld dat er door de Oekraïners met 800 mensen is gezocht. Uit documenten die RTL Nieuws ontving blijkt dat er slechts één middag met zo’n grote groep is gezocht.
• Kort na de ramp circuleren verschillende aantallen slachtoffers die geborgen zijn. Migrin zegt dat hij op 21 juli klaar was: 282 lichamen en 87 lichaamsdelenzijn volgens hem weggebracht (er zaten 298 mensen aan boord van MH17, red.). Maar ook hierover heeft hij nooit gesproken met de Nederlanders.

 

Kaarten en schema’s
Kolonel Migrin vertelt dat bij ieder lichaam documenten zijn gevoegd, met onder andere informatie over de vindplaats van het lichaam. Maar de Nederlandse autoriteiten hebben hem daar niet over gesproken. “Ik heb met niemand daarover gesproken. U bent de eerste”, zegt hij tegen RTL Nieuws-correspondent Jeroen Akkermans. “Niemand heeft me tot de dag van vandaag geïnterviewd. Ik heb geen informatie gedeeld. Er werd geen informatie van me gevraagd.”

Ook waren er kaarten die de Oekraïeners de eerste dagen gebruikten voor het doorzoeken van het gebied. “Alle documenten waarmee we hebben gewerkt, de kaarten, alle schema’s, liggen bij ons in de regionale staf. Als dat nodig is kunnen we ze beschikbaar stellen en laten zien.”

RTL Nieuws vroeg Migrin naar de beschikbare documenten. Daarop verwees hij ons door Aleksei Kostrubitsky , administrateur van de hulpdiensten. Van Kostrubitsky ontving RTL Nieuws een brief, die hij op 30 augustus in handen kreeg. In deze brief bedankt de Nederlandse ambassade de Oekraïeners voor het werk en wordt verzocht om het zoekplan dat de Oekraïeners de eerste dagen hebben gehanteerd.

Reactie politie
In een reactie laat de Nationale Politie RTL Nieuws weten: “We noemen geen namen van contactpersonen (of herleidbaar) die wij gesproken hebben in de Oekraïne. We werken met alle betrokken partijen goed samen (zoekplan, feitenrelaas, kaartmateriaal) en hebben veel respect voor de wijze waarop er daar gewerkt is. Het genoemde zoekplan is in ons bezit.”

 

Hoe is RTL Nieuws te werk gegaan en wat valt er te zien?

Op basis van nieuwsberichten, social mediaberichten en waarnemingen van eigen verslaggevers heeft de redactie van RTL Nieuws een gebied geselecteerd van 137 km2.

Satellieteigenaar DigitalGlobe heeft van dat gebied twee hoogwaardige satellietfoto’s geleverd: een foto van voor de crash van MH17, 16 juli, en een foto achteraf.

De foto’s zijn beide rond negen uur in de ochtend genomen en het zicht wordt niet belemmerd door wolken. Elke pixel in de foto is vijftig bij vijftig centimeter. Objecten kleiner dan 0,25 m2 zullen niet zichtbaar zijn op de foto’s. De opnames zijn gemaakt in normale kleuren, maar ook in kleurinfrarood, waarmee vegetatie wordt geanalyseerd. In dit gebied is er veel akkerbouw, brokstukken zullen in kleurinfrarood duidelijk een andere kleur vertonen dan het gewas.

We hebben NEO gevraagd de beelden te analyseren. Dat bedrijf heeft ruime ervaring met het interpreteren van satellietbeelden. Het doet dat bijvoorbeeld in opdracht van de overheid om aanvragen voor landbouwsubsidie te beoordelen. Voor deze analyse zijn beide satellietfoto’s precies op elkaar gelegd en opgedeeld in een raster van vakjes.

150 uur geanalyseerd
Vervolgens heeft een team van interpreteurs alle vakken bekeken op veranderingen tussen de situatie voor de crash en de situatie na de crash. In totaal heeft die analyse 150 uur geduurd. Alle vakken zijn tenminste twee keer beoordeeld door verschillende interpreteurs. Dat gebeurde ‘blind’, dat wil zeggen dat ze van elkaar niet wisten welke punten door collega’s wel of niet waren gemarkeerd. Bij verschillen in beoordeling werd na overleg een eindoordeel geveld. Dit proces leverde ruim duizend afwijkingen op: 740 kleinere afwijkingen, 280 grotere afwijkingen (2,25 m2 en meer) en 16 lijnen naar vermoedelijke brokstukken toe.

Niet meegeteld zijn de normaal verklaarbare veranderingen in het landschap. Een vuilcontainer die op 16 juli in een schuur stond, kan op 26 juli op het erf staan. Een kudde schapen kan in een andere hoek van een weiland staan. Ook levert het werk op het land verschillen op. Op akkers die op 16 juli nog ongerept zijn, zien we 26 juli sporen van banden en bergen stro.

Spoor van vermoedelijke brokstukken
Wat overblijft is een spoor van vermoedelijke brokstukken van MH17.Vermoedelijke brokstukken, want om wat voor objecten het gaat en uit welk materiaal die bestaan, is niet vast te stellen aan de hand van de foto’s. Dat kun je alleen met zekerheid zeggen als je ter plekke bent. Gezien de oorlogssituatie is dat nu niet mogelijk. En er is ongetwijfeld sprake van een foutmarge.

Toch denken we, mede gebaseerd op de kennis en ervaring van geraadpleegde experts, dat deze kaart een goed beeld geeft van de resten van vlucht MH17. En wel om de volgende redenen:

• We zien sporen van menselijke reactie. Als de objecten in hoog gewas terecht zijn gekomen, zien we verschillende keren dat er door dat gewas paden zijn gebaand er naartoe. Ook zien we aan het patroon van landbouwwerktuigen dat ze soms bij een vermoedelijk brokstuk even stilhouden, of er omheen rijden.
• We hebben enkele tientallen foto’s van brokstukken verzameld waaraan eengeotag hangt. Als we de locatie van die foto’s vergelijken met de satellietbeelden, dan vinden we telkens de brokstukken ook op de beelden terug.

Sikkelvormig patroon
Een grote hoeveelheid objecten, ruim duizend, is tussen 16 en 26 juli terechtgekomen in een gebied dat zich uitstrekt over tenminste tien kilometer. Niet willekeurig, maar met een duidelijk sikkelvormig patroon. Zo’n patroon met zoveel voorwerpen hebben de interpreteurs van NEO niet eerder gezien. Ze kunnen er geen andere verklaring voor geven dan dat dit gaat om de resten van vlucht MH17.

De Britse luchtvaartdeskundige Tony Cable heeft de beelden en analyse bekeken. Hij heeft ervaring opgedaan bij het onderzoek naar de aanslag op het PanAm toestel boven Lockerbie. Dat toestel vloog op ongeveer dezelfde hoogte als vlucht MH17 en spatte ook in de lucht al uiteen. Hij zegt over de analyse: “I judge that the targets identified are generally likely to be parts of MH17.”

Tot slot: de zoekgebieden die de onderzoeksmissie heeft aangewezen, vallen allemaal over het zuidelijke en oostelijke deel van het sikkelvormige patroon van de vermoedelijke brokstukken. Voor zover het onderzoeksteam gebieden beoordeelt als interessant, vallen die samen met het patroon dat vanuit de ruimte is te zien.

 

Kwart akkers in het rampgebied geoogst

Op een kwart van de akkers waar vermoedelijk brokstukken van de ramplucht MH17 liggen, zijn sporen te zien van boeren die hebben geoogst.

Dat blijkt uit een analyse door RTL Nieuws op basis van de satellietbeelden die zijn gemaakt op 26 juli. Op 19 akkers zijn sporen van landbouwwerktuigen te zien. Een dag vóór de ramp, op 16 juli, waren op maar 5 akkers sporen te zien.

Op de satelietfoto’s van 26 juli zijn ook boeren te zien die nog bezig zijn met oogsten. Op 36 akkers was op dat moment nog niet geoogst.

Oproep
Het Oekraïense crisismediacentrum riep boeren die in en rond het rampgebied van MH17 wonen, vanochtend op om contact op te nemen met het internationale onderzoeksteam vóór ze beginnen met de oogst. Die oproep komt voor een groot deel van de boeren dus te laat.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil niet zeggen hoeveel boeren er al geoogst hebben. Wel laat ze weten dat nog geen boer op de oproep gereageerd heeft.

 

Groot deel rampgebied niet onderzocht door missie

Brokstukken van de MH17 liggen verspreid over een gebied van meer dan 60 vierkante kilometer, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws op basis van hoogwaardige satellietkaarten. En de Nederlands missie heeft een groot deel van het rampgebied nog niet zelf doorzocht.

RTL Nieuws onderzocht voor het eerst beelden van het rampgebied vanuit de lucht. Twee hoogwaardige satellietkaarten van 16 juli (een dag voor de ramp) en 26 juli vormen de basis van dat onderzoek. Doel? Controleren hoe het terugbrengen van de lichamen van de slachtoffers verloopt en hoe er meer helderheid komt over de oorzaak van de crash. Door het in kaart brengen van het spoor van brokstukken.

Op de kaarten zijn geen menselijke details, zoals lichamen te zien en ook geen persoonlijke bezittingen.

De beelden laten zien dat de crash site omvangrijk is. Van oost naar west gaat het om meer dan 10 kilometer. Van noord naar zuid 8 kilometer. En mogelijk liggen er ten westen van de kaart nog meer brokstukken. De OVSE houdt eenkaart van de crash site aan van 234 km2.

De hoogwaardige satellietbeelden, van het Amerikaanse bedrijf Digital Globe, zijn tot op de vierkante centimeter onderzocht door het Nederlandse bedrijf NEO.

Als je de satellietbeelden van voor en na de crash vergelijkt zijn er zeker 1040 verschillen zichtbaar. Verschillen die niet verklaarbaar zijn door andere oorzaken dan de crash. Duidelijke brokstukken in akkers of weilanden, maar ook een spoor van vermoedelijk kleinere delen. “Ze liggen ook verspreid over het gebied. Eigenlijk in een waaier over het gebied heen en ik denk dat dat alleen maar te wijten is aan de crash”, zegt Corné van der Sande van NEO.

Boeren werken door

Uit de analyse van NEO blijkt ook een aantal andere opvallende zaken. Zo werken boeren in het gebied gewoon door. Ook op velden waar brokstukken liggen. “We zien hier een landbouwperceel waar graan op verbouwd wordt en het moment van deze opname vindt de oogst plaats. We zien ook duidelijk een combine rijden. En je ziet de sporen die de combine achterlaat in een gebied waar mogelijke brokstukken liggen”,  aldus Van der Sande.

Veel plekken niet zelf bezocht

Een groot deel van het brokstukkenspoor ligt in een deel van het rampgebied dat door het Nederlands-Australische onderzoeksteam niet zelf is doorzocht. Eenkaart die de Nationale Politie aan RTL Nieuws heeft vrijgegeven laat dat zien. Een spoor van honderden brokstukken ligt in het noordwesten van deze kaart, waaronder een aantal grote brokstukken nabij de dorpjes Orlovo-Ivanivka en Dymytrova ten noorden van Petropavlivka. Dorpjes die middenin de frontlinie liggen.

Ruud Bik, plaatsvervangend korpschef van de Nationale Politie erkent dat het onderzoeksteam in grote delen van het rampgebied nog niet is geweest. “In het cluster is niet gezocht omdat dit te gevaarlijk was. Het is onwaarschijnlijk dat daar menselijke resten worden gevonden gezien de vindplaats van eerdere lichamen en inzichten van deskundigen.” Toch wil hij voor de camera van RTL Nieuws niet uitsluiten dat in dit gebied nog slachtoffers liggen. De Nationale Politie heeft in reactie op het onderzoek van RTL Nieuws een factsheet gemaakt.

Afgelopen vrijdag is de zoekactie van het Nederlands-Australische team voorlopig afgebroken. Het is niet duidelijk of het team weer zal terugkeren en als zij terugkeren is het uiterst onzeker wat zij dan nog in dit gebied aantreffen. “De missie heeft gewerkt in heel moeilijke omstandigheden en ze hebben gedaan wat ze konden. Maar tevreden over het resultaat zijn we nog niet.”

 

‘Diensten moeten informatie over luchtruim delen’

Experts op het gebied van inlichtingendiensten vinden ook dat informatie over de veiligheid van het luchtruim moet worden gedeeld. Dat zeggen zij tegen RTL Nieuws. Zij reageren hiermee op een aanklacht van de Europese pilotenvereniging.

Die is boos op de VS, Canada, Australië en Frankrijk, omdat die landen hun eigen piloten wel hebben geïnformeerd over het gevaar van oorlogshandelingen tegen burgerluchtvaart in Oost-Oekraïne. Luchtvaartmaatschappijen zijn in de dagen voor de aanslag op de MH17 al gestopt met vliegen over dit gebied. Veiligheidsexperts Glenn Schoen en Ko Colijn vinden het kwalijk dat deze informatie niet met andere landen is gedeeld.

“Dit is een brisant stukje informatie”, zegt Schoen. “Het zal er ongetwijfeld toe leiden dat landen elkaar de zwartepiet gaan toespelen. Wat nu belangrijk is, is dat er een helder systeem komt, bijvoorbeeld bij de ICAO, het internationale burgerluchtvaartagentschap van de VN, waar dit soort inlichtingeninformatie op tafel komt en ook voor andere landen inzichtelijk is.”

Beide experts stellen dat inlichtingendiensten vaak huiverig zijn om geclassificeerde informatie te delen, omdat het inzicht kan geven in hun manier van werken. Maar het kan wel. “Bij de OPCW, de organisatie van 188 landen die toeziet op chemische wapens, gebeurt dit ook. Zo zou het in de luchtvaart ook moeten worden georganiseerd”, zegt Schoen.

Veiligheidsdeskundige Ko Colijn sluit zich hierbij aan. Hij vindt de aanklacht van de pilotenvereniging terecht, maar vindt ook dat niet alleen inlichtingendiensten iets te verwijten valt. “Luchtvaartmaatschappijen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid. Als andere maatschappijen opeens gaan omvliegen, dan moet er toch een belletje gaan rinkelen. Zeker in het geval van Air-France KLM is het opmerkelijk dat de Franse piloten wel wisten dat het te gevaarlijk was en de Nederlandse niet. Dan gaat er iets mis in de onderlinge communicatie.”

 

‘Vliegen over Oost-Oekraïne was onverantwoord’

Luchtvaartmaatschappijen hadden op 17 juli, de dag dat vlucht MH17 werd neergehaald, nooit boven Oost-Oekraïne moeten vliegen. Dat zegt Steven Verhagen, voorzitter van pilotenvereniging VNV, tegen RTL Nieuws op basis van de op dat moment openbaar beschikbare informatie.

Verhagen doet zijn uitspraken op basis van een overzicht van RTL Nieuws van openbaar beschikbare informatie over het gebied in Oost-Oekraïne waar vlucht MH17 overheen trok. In het gebied waren al langer beschietingen, die steeds zwaarder werden.

Verschillende autoriteiten waarschuwden voor de situatie, maar het luchtruim boven de regio werd slechts tot een hoogte van 32.000 voet (9,8 kilometer) gesloten. Verhagen zou, als hij had beschikt over de informatie die RTL Nieuws op een rij zette, op 17 juli niet over Oost-Oekraïne heen zijn gegaan.

‘Vulkaan op uitbarsten’
“Nee. Dat lijkt me een vrij makkelijk antwoord. Het is alsof er een vulkaan op uitbarsten staat, en je daar dan toch overheen vliegt”, zegt Verhagen. “De vliegveiligheid kon niet gegarandeerd worden. Een afzwaaiende raket kan zo maar een vliegtuig raken.”

Verhagen noemt het ‘zeer schokkend’ dat deze informatie, die wel beschikbaar was, waarschijnlijk niet is beland bij piloten die op 17 juli over Oost-Oekraïne vlogen. “Kennelijk hebben zij het besluit over de regio te vliegen genomen op basis van onwetendheid. Het moet worden uitgezocht waarom die informatie niet bij hen terecht is gekomen.”

‘Snel stappen zetten’
Net als de Europese pilotenvereniging ECA pleit de Nederlandse VNV voor grotere samenwerking tussen inlichtingendiensten. “Iedereen is zo geschrokken, dat ik denk dat we samen met inlichtingendiensten en luchtvaartmaatschappijen snel stappen kunnen zetten.”

De uitspraken van de ECA over het achterhouden van informatie door verschillende inlichtingendiensten, neemt Verhagen ‘zeer serieus’. “Als landen zulke informatie hebben, zou je toch verwachten dat ze die sneller zouden delen.”

 

Wat al openbaar was over luchtruim Oost-Oekraïne

Al voor 17 juli was er openbare informatie over de gevaren in het luchtruim boven Oost-Oekraïne. Wij zetten een aantal berichten op een rij.

29 juni: Separatisten claimen bezit BUK
Separatisten claimen volgens persbureau ITAR-TASS dat ze een BUK hebben veroverd op de Oekraïense overheid. Geen reactie overheid bekend.

30 juni: NAVO waarschuwt voor zware wapens
NAVO-generaal Breedlove waarschuwt op een persconferentie voor nieuwe ontwikkelingen in het oosten van Oekraïne. De NAVO beschikt over informatie dat separatisten daar door Rusland zijn getraind  in het gebruik van luchtdoelraketten. Ook heeft de alliantie verschillende raketinstallaties waargenomen in het rebellengebied.

1 juli: Oekraïne sluit luchtruim tot 26.000 voet
Oekraïense autoriteiten sluiten het oostelijk luchtruim (pdf) tot 26.000 voet (8 kilometer). Er wordt geen officiële reden gegeven. Vluchten boven 26.000 voet blijven toegestaan.

14 juli: Crisisberaad in Oekraïne
President Porosjenko houdt een crisisbijeenkomst met veiligheidsdiensten in Oekraïne. Porosjenko zegt dat er nieuwe Russische wapensystemen worden ingezet in de gevechten tussen Oekraïne en de separatisten.

14 juli: Separatisten halen vliegtuig neer
Separatisten laten op Twitter weten dat ze een Antonov AN-26 hebben neergehaald, inclusief aantal foto’s van het neergehaalde toestel, en berichten over de gevangenneming van de bemanning. Volgens de Oekraïense autoriteitenvloog het vliegtuig op 6,5 kilometer hoogte en was het daarom onmogelijk dat het was neergehaald door luchtafweergeschut met een beperkte reikwijdte, zoals zogeheten Manpads of Strela-10-raketten. De Antonov zou binnen bereik hebben gevlogen doordat er lading moest worden gelost.

14 juli: Oekraïne breidt sluiting luchtruim uit
Oekraïense autoriteiten breiden de sluiting van het luchtruim uit tot 32.000 voet (9,8 kilometer). Er wordt geen officiële reden gegeven. Vluchten boven 32.000 voet blijven toegestaan.

16 juli (en eerder): Separatisten claimen neerhalen diverse vliegtuigen
Volgens de Moscow Times claimden de separatisten in Oost-Oekraïne in de periode vóór 17 juli, naast de Antonov op 14 juli, al de volgende toestellen te hebben neergehaald:

• 7 SU-25 aanvalsvliegtuigen
• 3 SU-24 aanvalsvliegtuigen
• 1 SU-27 jachtvliegtuig
• 1 II-76 militair transportvliegtuig
• minstens 17 Mi-8 en Mi-24 militaire helikopters
• 1 Antonov AN-30
• 1 Antonov IL-76
• 1 Sukhoi S-25 jachtviegtuig

 

14 juli: Verklaring VS
De VS publiceren een verklaring waarin ze Rusland beschuldigen van het leveren van wapens aan de opstandelingen die zwaar bepantserde moderne supersonische vliegtuigen kunnen raken.

16 juli: Rusland sluit deel luchtruim
Een deel van het luchtruim rond het vliegveld Rostov aan de Don, dichtbij de Oekraïense grens, wordt door de Russische autoriteiten tot 32.000 voet (9,8 kilometer) deels afgesloten (pdf) ‘vanwege oorlogshandelingen en het vuren vanaf Oekraïens grondgebied’. De maatregel gaat in de nacht van 16 op 17 juli in.

 

‘Inlichtingendiensten kenden gevaar vliegen boven Oekraïne’

Een klein aantal landen wist al voor 17 juli van de risico’s van een raketaanval boven Oost-Oekraïne, maar heeft die informatie voor zichzelf gehouden en alleen aan de eigen luchtvaartmaatschappijen doorgegeven. Dat zegt Nico Voorbach, de voorzitter van de Europese pilotenvereniging ECA tegen RTL Nieuws.

Luchtvaartmaatschappijen uit de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Australië zijn volgens de European Cockpit Association ‘gewaarschuwd voor het feit dat als zij in dat gebied kwamen, op welke hoogte dan ook, dat er een gevaar was dat er oorlogshandelingen tegen hun vliegtuigen gepleegd zouden worden’.

Op grote hoogte
“Het ging over wat voor luchtdefensiesystemen of raketsystemen separatisten of andere militanten daar gebruikten en dat er dus een risico was dat deze raketten commerciële vluchten op grote hoogten konden bereiken”, aldus Voorbach tegen de researchredactie van RTL Nieuws.

Volgens Voorbach was bekend ‘dat deze in handen waren van mensen die dat zouden gebruiken tegen vliegtuigen van Oekraïne of Rusland en dus ook tegen passerende andere vliegtuigen, zogenaamde collateral damage’.

Volgens de ECA wordt dit soort informatie structureel niet gedeeld met luchtvaartmaatschappijen uit andere landen. “Als dit internationaal bekend was geweest, dan was er niet één vlucht overheen gevlogen.” Hierdoor wisten luchtvaartmaatschappijen uit andere landen niet van deze risico’s. Volgens de ECA waren KLM en Malaysia Airlines niet op de hoogte van de informatie.  Voorbach vindt dat schandalig. “Omdat je hier niet praat over inlichtingen of commerciële belangen, maar over mensenlevens.”

De ECA baseert zich op informatie van piloten uit de eigen achterban, maar ook op contacten in de inlichtingenwereld. De vereniging wil dat er zo snel mogelijk een organisatie wordt aangewezen die wereldwijd informatie gaat verzamelen en die deelt met alle landen en luchtvaartmaatschappijen.

Niet reageren
De Amerikaanse inlichtingendienst CIA en de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA willen niet op de uitspraken van de ECA reageren. De Nederlandse Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en laat weten dat de Onderzoeksraad voor de veiligheid alle kwesties rond de ramp onderzoekt en dus hier ook naar zal kijken. De AIVD reageert niet op de uitspraken van de ECA.