Regisseur Marc Schmidt filmt zijn jeugdvriend Matthijs, die als autist wanhopig orde in de chaos om hem heen probeert te scheppen. Mensen zijn onvoorspelbaar en onbetrouwbaar, ze houden zich niet aan de logica van zijn denken. Matthijs neemt ieder gesprek dat hij voert op en archiveert het, de archieven reiken tot het plafond. Als de woningbouwvereniging hem uit zijn woning dreigt te zetten, ziet Matthijs zelfmoord als enige uitweg.
De regels van Matthijs
“Ik heb een enorm gebrek en een enorme begaafdheid en ik probeer het één met het ander te compenseren”. Matthijs van der Meer, filosoof/constructeur/autist. Matthijs leven bestaat uit het bestrijden van de chaos. De chaos in zijn hoofd. De chaos van de wereld om hem heen, zoals hij die ervaart. Daarvoor moet hij alles opslaan en rubriceren. Van telefoongesprekken tot theezakjes. Het leidingensysteem in zijn huis moet aangepast. Om beter met de tijd overweg te kunnen hanteert hij een 36-tallig kalendersysteem.
“De niet-autisten hebben een hersenfunctie die zorgt voor overzicht en zo. Als autist moet je dat allemaal zelf doen. Je moet alles uitdenken. Dat heb ik dus ook gedaan.” Maar hoe meer Matthijs rubriceert, ordent en uitdenkt, hoe ingewikkelder en chaotischer alles wordt. “Ik ben bang in mijn eigen regels verstrikt te raken”, zegt hij. En dat is wat er gebeurt.
De woningbouwvereniging vindt Matthijs’ loodgieterpraktijken niet langer verantwoord en start een procedure om hem uit zijn huis – zijn zelf ontworpen universum – te zetten. Voor Matthijs betekent dit het einde. Dat is moment dat jeugdvriend Marc Schmidt zijn leven binnenstapt met zijn camera, hij zal Matthijs de daaropvolgende maanden volgen.
Tussen beide mannen ontstaat een intrigerend samenspel. Met een haarscherpe “meta-blik” benoemt Matthijs wat er gebeurt als de camera aanstaat. Schmidt balanceert tussen zijn rol van toeschouwer en die van vriend.
Het is niet voor niets dat “De regels van Matthijs” afgelopen jaar zo’n grote impact had. Het ronduit dramatische verhaal, de spannende dialogen tussen de hoofdpersoon en de filmmaker en de confronterende, directe registratie alleen al maakt dat de kijker 70 minuten lang op het puntje van zijn stoel zit.
Maar het is de persoon Matthijs die je niet meer loslaat. Scherp is hij, hoogst intelligent. Op een unieke manier laat hij ons toe in zijn wonderlijke brein. Niet eerder kregen we de gelegenheid zo diep tot iemands gedachten door te dringen. Elke zin die Matthijs uitspreekt is confronterend. Elke observatie boeiend en raak. Matthijs doorziet alles: de maatschappij, de ‘normale mensen’ en hij weet precies wat zijn eigen probleem is. Het lukt hem alleen niet dat probleem te temmen. Matthijs wordt overwoekerd door zijn systemen en regels.
Het is van grote klasse hoe Marc Schmidt ons de man en diens wereld presenteert. Rauw, direct én liefdevol. De camera komt ongebruikelijk dichtbij. Er vallen lange stiltes. Als interviewer is Schmidt zó transparant dat we als kijker soms vergeten dat er nog iemand tussen zit, tussen ons en Matthijs.
85 duizend Nederlanders hebben een brein dat enigszins vergelijkbaar is met dat van Matthijs. De samenleving heeft nog geen idee hoe met deze mensen om te gaan. Een richtlijn voor diagnose en behandeling is er pas sinds 2012. Het zou naïef zijn om op deze plaats te suggereren dat Schmidt’s documentaire kan bijdragen aan verbetering van het lot van al die duizenden met autisme en Asperger. Maar wie door zijn ogen Matthijs heeft leren kennen heeft wel meer inzicht in hoe het werkt daar, in zo’n getormenteerd hoofd. En heeft Matthijs van der Meer voorgoed in zijn hart gesloten.