‘Je denkt vast: die Henry Keizer heeft het allemaal voor een prikkie gekocht. Maar zo is het niet. Het is allemaal heel prudent gegaan.’ De voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie belt zelf naar de journaliste die ‘gedetailleerde vragen’ stelt aan ‘lieve mensen van de vereniging’ over een aandelentransactie. Keizer weet dat Follow the Money een profiel over hem maakt, want hij is ook voorzitter van de grootste en machtigste partij van Nederland; de VVD. ‘Maar om dan als journalist zeer actief rond te bellen over waardebepalingen van aandelen…’ Keizer is duidelijk niet gecharmeerd van de aandacht voor de transactie die hem eind 2012 in één klap multimiljonair maakt.

Wereldmarktleider

Keizer weet met zijn drie zakenpartners voor enkele tienduizenden euro’s een bedrijf te verwerven dat met 800 medewerkers een omzet genereert van 106 miljoen euro. Keizer zelf verwerft 51 procent. In 2012 is het bedrijfsresultaat 6 miljoen euro en blijft daar netto 2,9 miljoen van over, maar liefst 46 procent meer dan het jaar ervoor. De omzetten groeien ook over de jaren.

Volgens de accountant is het bedrijf minstens 31,5 miljoen euro waard, maar de waarde kan ook makkelijk het dubbele zijn

Deze internationaal opererende onderneming heet ‘de Facultatieve’. Het bedrijf exploiteert onder andere crematoria en begraafplaatsen, verzorgt internationaal rouwtransport, heeft een verzekeringsbedrijf, is gespecialiseerd in het bouwen van crematoria en is zelfs wereldmarktleider met ‘state of the art oplossingen op het gebied van verbrandings- en milieutechniek’. Onder de B.V. Beheermaatschappij ‘de Facultatieve’ vallen 44 vennootschappen en stichtingen in tien landen, die bij elkaar een balanstotaal van 113 miljoen euro opleveren, zo blijkt uit het jaarverslag. Het bedrijf is ook eigenaar van Crematorium Westerveld in het Noord-Hollandse Driehuis, dat behalve een reeks monumentale gebouwen ook een landgoed van 31 hectare omvat. Volgens de accountant van Keizer is dat alles minstens 31,5 miljoen euro waard, maar financieel deskundigen zeggen tegen Follow the Money dat de waarde van het bedrijf ook makkelijk het dubbele kan zijn. Keizer en zijn zakenpartners weten het succesvolle bedrijf echter te verwerven met een investering van slechts 30.000 euro en een lening van 470.000 euro. Kassa!

Deze feiten blijken onder meer uit het jaarverslag (2012) van de Facultatieve Groep B.V., het bedrijf waar Henry Keizer sinds 20 december 2012 directeur-grootaandeelhouder van is. De groep wordt op die dag eigenaar van B.V. Beheermaatschappij ‘de Facultatieve’ door alle aandelen van het bedrijf te kopen van de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie, die eind 2012 65.970 leden telt. Keizer is op het moment van verkoop al jaren adviseur van het bestuur van die vereniging, en kan dus directe invloed uitoefenen op de verkoop van de aandelen van de beheermaatschappij — waar hij dan al sinds 1998 bestuursvoorzitter is — aan hemzelf en zijn zakenpartners. Op dit moment is Keizer voorzitter van de vereniging, en floreert zijn in 2012 opgerichte Facultatieve Groep als nooit tevoren.

Inhaligheid en hebzucht

Uit de gedeponeerde cijfers blijkt dat Keizer en zijn drie mede-directieleden in 2012 minimaal 19 miljoen euro aan waarde hebben weten te verwerven zonder daar iets voor te hebben moeten betalen. Financieel deskundigen aan wie wij de transactie uitgebreid voorleggen, zijn met stomheid geslagen.

Fiscalist Christiaan Vos ziet ‘een ogenschijnlijke viertrapsraket van zelfverrijking’ waar de schijn van ‘belangenverstrengeling’ tot een ‘opvallend lage koopprijs’ heeft geleid. Voor gepensioneerd analist Roel Gooskens is het lezen van jaarverslagen een hobby waar hij zijn beroep van wist te maken. Hij oordeelt hard over de informatie die hij in de verschillende jaarrekeningen aantreft: ‘Wanneer je deze transactie positief bekijkt, is er sprake van risicoloos ondernemen. Kijk je er met een neutrale blik naar, dan is dit regelrechte diefstal.’ Advocaat financieel recht Hester Bais: ‘Dit is geen liefdadigheid, dit is inhaligheid en hebzucht. Een treffend voorbeeld van de graaicultuur.’

‘Dit is een treffend voorbeeld van de graaicultuur’

Follow the Money wil weten hoe deze voor Keizer uiterst lucratieve deal tot stand is gekomen en belt met direct betrokkenen, inclusief de bestuurders van de vereniging en de leden van de raad van commissarissen die de transactie hebben goedgekeurd. Onder hen bevinden zich ook VVD-coryfee Loek Hermans en VVD-senator Anne-Wil Duthler. Betrokkenen antwoorden dat ze even na moeten denken, weigeren eenvoudigweg commentaar te geven of verwijzen naar de persvoorlichter van De Facultatieve Groep, het bedrijf van Keizer. Dan hangt Keizer zelf aan de lijn. ‘Er is echt niets geks aan de hand,’ zegt hij. ‘Hier is sprake van een nette overname.’

Gedwongen ondernemer

Voor de oorsprong van het bedrijf dat Keizer en zijn compagnons eind 2012 voor een schijntje weten te verwerven, moeten we terug naar 1874. In dat jaar werd de Vereeniging tot invoering der Lijkverbranding in Nederland opgericht met een eenvoudig doel: crematie wettelijk mogelijk maken. Het was een liberale beweging, waarin vooral veel artsen en wetenschappers zetelden die cremeren een schonere manier vonden om je van dode lichamen te ontdoen dan ze te begraven. Dit gold zeker in het geval van de massagraven voor de armen. ‘Vijftig mensen gingen in een open graf totdat het vol was,’ vertelt Keizer in een gesprek met Follow the Money. ‘In het midden van het dorp, want daar stond de kerk met eromheen het kerkhof. Aan de andere kant van de muur stond een pomp waar iedereen zijn drinkwater uit haalde.’

De vereniging, later omgedoopt tot ‘de Facultatieve,’ groeide snel. Een lid kon zich er voor 200 gulden van verzekeren te worden verast in het Duitse Gotha, waar cremeren wel legaal was, aldus het rijkelijk geïllustreerde naslagwerk Vuurproef voor een Grondrecht. Een van de eerste Nederlanders — volgens sommige bronnen zelfs de allereerste — die in Gotha werden gecremeerd, op 23 februari 1887, was verenigingslid Eduard Douwes Dekker, beter bekend onder zijn schrijversnaam Multatuli.

Het aantal leden van de vereniging nam in de jaren die volgden snel toe. In 1913 bouwde de vereniging het eerste crematorium in Nederland: Westerveld in Driehuis bij Velsen. Een jaar later, op 1 april 1914 om 16.50 uur, werd het lichaam van dr. C.J. Vaillant, een van de oprichters van de vereniging, in de oven geschoven. Hij kreeg nummer 1 in het crematieregister. Een proefproces wees uit dat cremeren weliswaar bij wet verboden was, maar dat het bevoegd gezag er niet zo heel zwaar aan tilde. Cremeren werd voortaan gedoogd: op elke crematie stond 1 gulden boete.

Een van de eerste Nederlanders die werden gecremeerd was Multatuli

In 1955 werd cremeren legaal, maar alleen als mensen een speciaal codicil hadden dat was uitgegeven door de vereniging. Die plicht verdween in 1968, maar toch duurde het nog tot 1991 voordat cremeren echt helemaal gelijk werd gesteld aan begraven. In 1974 ontving de vereniging bij haar 100-jarige bestaan het predicaat ‘Koninklijk’.

In de tussentijd bleef de vereniging gestaag groeien, en op het hoogtepunt telde ze meer dan 100.000 leden. Er kwamen steeds meer crematoria bij, en de vereniging ging haar leden levensverzekeringen aanbieden. Ook werden er ovens ontwikkeld. Keizer: ‘De vereniging werd min of meer gedwongen ondernemer.’

Het ondernemerschap kreeg ook in juridische zin steeds meer structuur. De vereniging besloot alle bedrijfsactiviteiten in een beheermaatschappij onder te brengen. Met dat doel werd in mei 1990 de B.V. Beheermaatschappij ‘de Facultatieve’ opgericht. De vereniging werd voor 100 procent aandeelhouder, en ging zich steeds meer richten op het geven van geld aan goede doelen. Doordat ze geen dividenden vroeg, konden niet uitgekeerde winsten onder andere worden gebruikt voor de ontwikkeling van crematieovens, de technologie waarmee het bedrijf nog steeds voorop loopt. Volgens Keizer is het verbranden van lijken namelijk een kunst op zich: ‘Het is geen pizza-oven waar je zomaar even iets naar binnen rolt.’

Lovende woorden

Zoals gezegd krijgt Keizer in 1998 de leiding van de beheermaatschappij. Een zeer verantwoordelijke taak, zo blijkt onder andere uit de salarissen die Keizer en zijn mede-directieleden toucheren. In het jaar van de overname verdient het viertal gezamenlijk 1,7 miljoen euro, 425.000 per persoon. Tegelijkertijd wordt Keizer met zijn benoeming ‘gecommitteerd adviseur’ van het bestuur van de vereniging.

‘Henry was er elke vergadering bij,’ zegt de heer Driessen uit Haren, een verenigingslid. ‘Hij is echt geweldig.’ Driessen werd ‘ooit eens door een tante’ bij de vereniging ingeschreven en zetelde rond 2006 in de ledenraad. ‘Hij kon mensen goed bijsturen,’ zegt Driessen over Henry Keizer, ‘en hij zorgde ervoor dat alles goed liep bij de vereniging; dat is echt heel belangrijk.’

Driessen is lang niet de enige die lovende woorden over Keizer spreekt. Maar al deze tevredenheid ten spijt, is het ledental van de vereniging de laatste jaren scherp teruggelopen. De leden die Follow the Money weet op te sporen, zijn erg oud of hebben inmiddels zelf al van de uitvaartdiensten van de Facultatieve gebruik gemaakt. ‘Ach, meneer Keizer is zo’n fijne man,’ zegt Annemarie Gerretsen uit Delfzijl, weduwe van een verenigingslid. Ze is een paar keer met haar man mee geweest. ‘Dan toonde Henry Keizer cijfers. Hij kon vooral op een boeiende manier vertellen over de manier waarop de ovens werden gebouwd. Echt een man met charisma.’

‘Ach, meneer Keizer is zo’n fijne man’

Ook in de tijd dat Keizer nog geen voorzitter van de vereniging is, geldt hij voor veel van de leden als dé man. ‘Hij was adviseur van de vereniging en dat deed hij echt met verve,’ zegt Jan van Maarschalkerweerd (79). Hij is al meer dan 30 jaar lid en zat tot vorig jaar in de ledenraad.

‘Henry is een heel goede bestuurder,’ zegt Arnold Daane (90) die al 33 jaar lid is. Hij zat tijdens de transactie in het bestuur en is nu lid van de ledenraad. ‘Daadkrachtig, en dat doet hij alweer een jaar of twintig bij de Facultatieve. Hij kan de dingen goed onder woorden brengen, en met humor. Hij noemt iedereen bij de voornaam, en het personeel van het bedrijf loopt weg met hem.’

Schijnvertoning

Voormalig bestuurslid Bas Cartigny (82) heeft zo zijn eigen gedachten. Hij zegt dat Keizer vooral op macht uit was. ‘Er gebeurde precies wat hij wilde,’ zegt Cartigny, die van juni 2005 tot april 2007 in het bestuur van de vereniging zat. ‘De vereniging zelf, die stelde niet veel meer voor. Op de jaarlijkse ledenvergadering kwamen nog hooguit 25 man af, allemaal ouderen, minstens 65, die het vooral geweldig vonden om weer eens bij elkaar te komen. Voor de rest was het allemaal een schijnvertoning. Bij de bestuursvergaderingen werd er wat over koetjes en kalfjes gesproken, en over de Groep die onder leiding stond van Keizer. Daar ging het overigens fantastisch mee.’ Er werd wat geld besteed aan het opknappen van begraafplaatsen. ‘Maar bijna alle initiatieven die werden ingebracht haalden het niet. Het bestuur bleef vooral op het geld zitten en dividenden vloeiden terug in de beheermaatschappij. Ik weet nog dat er in het balsemen van lijken werd geïnvesteerd, daar kon in het buitenland veel geld mee worden verdiend.’

Hij schreef een notitie om de ‘circa 6 miljoen’ euro die in de kas zat, goed te besteden. ‘Ik wilde de vereniging opheffen en het geld verdelen onder de crematoria. Die hebben geen uitstraling, en met dat geld konden we mooie plekken achterlaten om te rouwen.’ Zijn idee, slechts nog een notitie, viel niet bepaald in goede aarde. ‘De voorzitter zei dat ik tegen de vereniging was en ik werd eruit gezet.’

Die voorzitter was Wiel Hillebrandt. Hij zat eerst in de ledenraad (vanaf 1992), maakte in 2000 een overstap als secretaris naar het bestuur en is sinds 2006 voorzitter van de vereniging. ‘Maar de baas was hij niet,’ zegt Cartigny. ‘Hij was volledig ingebed in het kamp-Keizer.’ Die was volgens Cartigny als gecommitteerd adviseur van het bestuur bij alle bestuursvergaderingen aanwezig. ‘Wiel Hillebrandt vertegenwoordigde wat door Keizer werd gewenst.’

‘De voorzitter zei dat ik tegen de vereniging was en ik werd eruit gezet’

De verkoop

In 2012 breekt een historisch moment aan voor de dan 136 jaar oude Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie, als wordt besloten om alle bedrijfsactiviteiten van de hand te doen. Het is, zegt Keizer, een idee van de vereniging geweest om alle aandelen van de beheermaatschappij te verkopen. ‘Dat idee is in een gesprek geboren.’ In een gesprek, wel te verstaan, tussen de leden en het verenigingsbestuur waarvan hij dan zelf de adviseur is. ‘Maar,’ zegt Keizer, ‘het is niet zo dat ik er bewust naartoe heb gewerkt. Het ledenaantal holde achteruit en een heel groot deel van die verzekerden — die ook lid waren — wist niet eens dat ze lid waren van de vereniging en dat interesseerde ze ook helemaal niet. Daarnaast waren de ideële doelen van de vereniging wel bereikt: cremeren kun je tegenwoordig bijna op elke straathoek. De leden waren tot de conclusie gekomen dat er een goededoelenfonds moest komen. En ja, dan wilden ze er ook wel voor zorgen dat daar centjes in zaten.’

De vereniging opheffen is echter geen optie. Keizer: ‘Ik moet je heel eerlijk zeggen, er zullen weinig bestuurders te vinden zijn die onder hun watch een vereniging opheffen uit 1874, met het predicaat Koninklijk.’ Voormalig lid van de ledenraad Van Maarschalkerweerd: ‘Ik heb wel eens geroepen: hef die club maar op, waar doen we het nog voor? Maar die toevoeging Koninklijk was bij Henry zeer welkom — dat kon hij bij zijn groep ook af en toe laten vallen.’

Wat voor het zittende management van de beheermaatschappij ook aangenaam blijkt, is dat de vereniging bij de verkoop van de aandelen geen biedingsproces wenst aan te gaan. Daardoor wordt een prijsopdrijvend effect bij voorbaat uitgesloten. Keizer: ‘De vereniging had zichzelf beperkingen opgelegd. Het bedrijf mocht niet opgesplitst worden, niet aan een buitenlandse partij worden verkocht en ook niet aan een concurrent. De overweging was het veiligstellen van het erfgoed, en dat kon beter met het zittende management’.

Die lezing wordt door enkele leden gestaafd. ‘Henry, die gaat goed op onze centjes letten. Ja, hij gaat er mooie en goede dingen mee doen,’ zegt Van Maarschalkerweerd. Bestuurslid Arnold Daane: ‘We hebben de zaak overgedaan aan Henry Keizer. De vereniging liep toch al leeg.’

Over het bedrag dat met de overname is gemoeid, zwijgen alle betrokkenen. Keizer zegt in het eerste interview met Follow the Money: ‘In de contracten is opgenomen dat we daar geen mededelingen over doen, ook uit concurrentieoverwegingen.’

Wat wordt er nu precies op 20 december 2012 bij de verkoop van de Beheermaatschappij  besloten? Voor welk bedrag weet de huidige VVD-voorzitter het succesvolle crematieconcern naar zich toe te trekken? Keizer schermt de financiële details gedecideerd af, maar deze staan keurig gepubliceerd in de jaarrekening van zijn eigen bedrijf — kennelijk zonder dat hij zich daarvan bewust is.

Keizer schermt de financiële details gedecideerd af, maar deze staan keurig gepubliceerd in de jaarrekening

De 136ste Algemene Jaarvergadering waarin het historische besluit zal worden genomen, vindt plaats op 10 november 2012 in hotel Crowne Plaza in Den Haag. Een paar belangrijke punten staan echter niet in de statutair verplichte advertentie met de oproep aan de leden vermeld: de voorgenomen verkoop van de aandelen van de Beheermaatschappij en de verkoop van het verzekeringsbedrijf, waarmee in één klap van meer dan 63.000 verenigingsleden afscheid wordt genomen.

Goede bekenden

Wat er zich precies bij de bewuste vergadering heeft afgespeeld, blijft onduidelijk. Wiel Hillebrandt en Frans Jacobs, op dat moment respectievelijk voorzitter en penningmeester van de vereniging, weigeren vragen te beantwoorden en wijzen naar de huidige voorzitter: Henry Keizer. Notulen zijn er wel, maar die zijn volgens Keizer ‘vertrouwelijk’ en kunnen niet worden ingezien. Dat zou ook gelden voor de rapporten van ‘drie onafhankelijke accountantskantoren’ die waarderingen hebben gemaakt van de beheermaatschappij voordat Keizer samen met zijn financieel directeur Jaap de Bruijn de onderhandelingen aanvangt met het bestuur van de vereniging — waarvan hij dus op dat moment zelf adviseur is.

Naast bestuurders van de vereniging, zijn Hillebrandt en Jacobs tijdens de overname ook lid van de raad van commissarissen van de beheermaatschappij ‘de Facultatieve’. De rol van ‘onafhankelijk’ commissaris is voor twee goede bekenden van Keizer: VVD-senator Anne-Wil Duthler en Loek Hermans, op dat moment fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer.

Loek Hermans is ook geen onbekende in de wereld van het verassen. ‘Ik ben een groot voorstander van cremeren,’ laat hij ons weten. Dat dit geen lege woorden zijn, blijkt onder andere uit zijn bijbaan bij de Stichting Voorlichtingscentrum Crematoriumbouw, die de spreiding van crematoria in Nederland regelt. Daar is hij is sinds 1986 de voorzitter van. De stichting werd in 1968 door de Koninklijke Vereniging Facultatieve opgericht en zetelt in dezelfde statige kantoorvilla aan de Haagse Van Stolkweg 29 waar ook de directie van de Facultatieve Groep huist. Keizer werd in mei 2008 penningmeester van deze stichting, maar de mannen kennen elkaar al langer. Hermans: ‘Ergens uit de jaren ’90. Er werden overal te veel crematoria gebouwd en wij maakten een spreidingsplan.’

Sinds 2011 zit Hermans in de ledenraad van de Vereniging. Ook is de vroegere senator nauw betrokken bij beheermaatschappij ‘de Facultatieve’. Hij is er tot eind 2012 vice-voorzitter van de raad van commissarissen, maar dat weet hij zich desgevraagd niet meer zo goed te herinneren: ‘Poeh, dat moet ergens in 2004, 2006 zijn geweest. Naderhand ben ik in de ledenraad gekomen.’ Daarnaast is hij van 2009 tot 2011 bestuurslid van de vereniging, een detail waar we hem aan moeten helpen herinneren als we hem naar zijn betrokkenheid bij ‘de Facultatieve’ vragen. Vragen over de overname van de beheermaatschappij wenst Hermans niet te beantwoorden. Hij verwijst ons door naar de woordvoerder van het bedrijf van Keizer.

Als VVD-senator is ook Anne-Wil Duthler geen onbekende voor Keizer. Bovendien zetelt ze in 2010 met hem in de commissie die het Haagse verkiezingsprogramma van de partij schrijft voor de gemeenteraadsverkiezingen. Duthler beantwoordt geen telefoon en reageert ook niet op voicemail en op sms’jes.

Sigaar uit eigen doos

De vragen die we de bestuurders en commissarissen willen voorleggen, hebben betrekking op enkele passages uit de jaarrekening 2012 van de Facultatieve Groep B.V., het bedrijf dat op 20 december 2012 alle aandelen van B.V. Beheermaatschappij ‘de Facultatieve’ overnam. In de toelichting op de balans die achterin het jaarverslag op pagina 33 staat, worden enkele opmerkelijke financiële feiten vermeld. Zo heeft het bedrijf een deelneming verworven die volgens de accountant van de Groep een zogenoemde ‘nettovermogenswaarde’ heeft van 34 miljoen euro. De acquisitie behelst de overname van de aandelen van B.V. Beheermaatschappij ‘de Facultatieve’. En dan komt het: ‘De aankoopprijs voor deze aandelen bedroeg euro 12.500.000’. De accountant heeft ook een reële waarde aan het overgenomen bedrijf toegekend: 31,5 miljoen euro. ‘De transactie resulteerde derhalve in een negatieve goodwill van euro 19.033.288’. In gewone-mensentaal is deze ‘negatieve goodwill’ het verschil tussen de aankoopprijs en de reële waardering van het bedrijf. Een verschil dat positief uitvalt voor de overnemende partij: Henry Keizer en zijn drie zakenpartners.

30.000 euro, meer niet; het  is minder dan één bruto maandsalaris van één van de mannen

Uit de jaarrekeningen van zowel de groep als de beheermaatschappij blijkt vervolgens dat de overname voor het belangrijkste deel is gefinancierd met het dividend dat aan de vereniging uitgekeerd zou worden. Dat dividend heeft de omvang van 12 miljoen euro, en de overnamesom is dus voor het overgrote deel een sigaar uit eigen doos. De resterende 500.000 euro worden door Keizer c.s. gefinancierd. Daarvan is 470.000 euro een lening aan de Facultatieve Groep en is 30.000 duizend euro de kapitaalstorting van het viertal directieleden. 30.000 euro, meer niet; het  is minder dan één bruto maandsalaris van één van de mannen.

‘Met deze transactie wordt de vereniging zwaar benadeeld,’ zegt analist Roel Gooskens. ‘Dat geld is nu voor het grootste deel in de zakken van Keizer en de zijnen beland. Aannemelijker is dat de vereniging nog voor een veel groter bedrag is bestolen omdat het bedrijf waarschijnlijk veel meer waard is’.

In de jaarrekening van de vereniging van 2012 wordt de verkoop van de aandelen niettemin voorgesteld als een zeer voordelige transactie. De reden is dat de aandelen van de beheermaatschappij door de accountant op 0 euro worden gewaardeerd. Ergo: er is 12,5 miljoen winst geboekt. Dat de vereniging van die 12,5 miljoen euro 12 miljoen zelf heeft gefinancierd met zijn eigen dividend van 12 miljoen, blijft onvermeld. Het opmerkelijke is dat de jaarrekeningen van zowel de vereniging (verkoper), als de B.V. Beheermaatschappij (het onderwerp van de transactie) als de Facultatieve Groep (de koper) van dezelfde handtekening wordt voorzien: die van accountant Marcel de Kimpe van EY.

‘Deze transactie heeft er alle schijn van goed doordacht en voorbereid te zijn, gestart met een hoogst ongebruikelijke presentatie van de verkochte aandelen in de jaarrekening,’ aldus fiscalist Christiaan Vos. ‘Zoiets is eigenlijk alleen maar denkbaar als er samengespannen is.’

Niet te geloven

Ook in het tweede gesprek wil Keizer onder geen beding vertellen wat de hoogte van de overnamesom is geweest. Als hij wordt geconfronteerd met pagina 33 van de jaarrekeningen, waar het precieze bedrag staat en het enorme voordeel dat hem samen met zijn zakenpartners ten deel is gevallen, zwijgt hij secondenlang. ‘Dat verslag ken ik niet. Maar zelfs al zou ik het kennen, dan weet ik niet of ik er contractueel mededelingen over mag doen.’ Accountant Martine Frijlink vreest dat de leden, door de complexiteit van de transactie, niet goed op de hoogte zijn gebracht: ‘Want ik kan me voorstellen dat de leden die nog in leven zijn, inmiddels hoogbejaard, niet helemaal op de radar hebben wat de Vereniging daadwerkelijk in bezit had.’

Het voormalige bestuurslid Cartigny schiet in de lach als hij van ons hoort dat de Beheermaatschappij voor 12,5 miljoen euro is verkocht. ‘Dat bedrijf was ook in mijn tijd al veel meer waard.’ Hij begint nog harder te lachen als hij hoort dat van de koopsom 12 miljoen uit de pot dividenden afkomstig was en dat Keizer de koper is. ‘Dit is niet te geloven. Wie kan hier iets tegen doen?’

Keizer: ‘Ik weet hoe het is geweest, ik weet hoe het is gedaan en ik weet dat de vereniging er blij mee was. Even heel eerlijk: er is hier niemand genaaid, er is niemand tekort gedaan. Iedereen is gewoon hartstikke happy. Ik heb een 100 procent schoon geweten. En omdat ik voorzitter van de VVD ben, worden er mensen bij betrokken die er niets mee hebben te maken. Ik vind dat droevig.’

Pagina 33 uit de jaarrekening van de Facultatieve Groep B.V.

Eens per maand gaat Henry Keizer naar het Engelse Leeds. Het eerste wat hij daar altijd doet, is ‘zijn’ fabriek binnenlopen. ‘Dáár is het lawaai. Het stinkt er en je schoenen worden vies,’ vertelt hij glunderend, terwijl hij strak in het pak is gestoken. ‘Dan staan die jongens daar en die roepen naar je. Fantastisch. Ze praten met je en vertellen trots wat ze gemaakt hebben.’

Ze maken ovens. Niet zomaar wat huis-tuin-en-keuken-ovens. Keizer is namelijk de baas van een bedrijf dat handelt in ovens voor crematoria, laboratoria en ziekenhuizen, maar ook in stookinrichtingen waarin geld wordt verbrand. ‘De Bank of England is klant van ons. Er is zo’n biljet van 5 pond dat een gemiddelde omlooptijd heeft van drie maanden. Die dingen slijten enorm: er komen scheurtjes en vlekken in, meer dan de helft van die biljetten zit vol met cocaïne. Die dingen moeten verbrand worden.’

Keizer heeft de uitstraling van een echte directeur, een directeur die van het leven geniet: corpulent, altijd in pak, een duur horloge en een gouden zegelring. Zijn kantoor ligt in een indrukwekkende villa aan de statige Van Stolkweg in Den Haag. Hij heeft een auto met chauffeur, een Mercedes, klasse S. Maar Keizer is ook een directeur die blijmoedigheid uitstraalt. ‘Ik sta opgewekt in het leven en laat mensen in hun waarde,’ zegt hij daarover.

Corpulent, altijd in pak, een duur horloge en een gouden zegelring

Keizers bedrijf, de Facultatieve Groep — hij bezit 51 procent van de aandelen — bouwt niet alleen verbrandingsovens, maar runt ook uitvaartcentra en thanopraxeert (conserveert) lijken om te vervoeren. Het bedrijf opereert in tien landen, heeft 800 medewerkers en genereerde in 2012 een omzet van 106 miljoen euro. In dat jaar wist Keizer samen met drie zakenpartners het bedrijf voor enkele tienduizenden euro’s te bemachtigen.

Zijn functie bij de liberalen doet hij er onbezoldigd bij, want het partijvoorzitterschap is een vrijwillige functie. Op 19 en 20 mei zal hij naar verwachting worden herkozen als voorzitter op het VVD-voorjaarscongres in Arnhem. Het hoofdbestuur draagt hem voor, en vooralsnog is er geen tegenkandidaat. Binnen de VVD wordt Keizer alom geprezen om zijn stuurmanskunsten en geldt hij als het liberale ideaalbeeld: een selfmade miljonair.

Hoe heeft Henry Keizer het zo ver kunnen schoppen? Wie is de man die sinds 2014 de scepter zwaait over de machtigste partij van Nederland? ‘Hij doet iets in de uitvaart,’ weet iedereen binnen de VVD. ‘Dat lijkt me een groeimarkt,’ komt daar dan vaak achteraan. Maar niemand lijkt te weten hoe hij in deze business terecht is gekomen en of het allemaal zuivere koffie is wat hij doet.

Twee gezichten

In de archieven is weinig over Henry Keizer te vinden, en ook zijn persoonlijke website is behoorlijk summier. Hij is 56 jaar, getrouwd en sinds 1998 voorzitter van de raad van bestuur van de Facultatieve Groep. Hij werd geboren in Amsterdam en woonde van 1993 tot 1997 in New York. Wat hij daar deed, en voor wie, staat er niet bij.

Dat is wel heel erg beknopt voor een voorzitter van een partij die haar volksvertegenwoordigers extra screent vanwege een golf aan integriteitskwesties. ‘Je kunt niet een beetje integer zijn,’ zei Keizer onlangs in het tv-programma Politicologica van Human. ‘Je bent integer of je bent het niet.’ Het Financieele Dagblad maakte onlangs een klein portret van hem. ‘Zelfzuchtig is hij allerminst,’ oordeelde de krant.

Follow the Money screende de partijvoorzitter zelf en sprak met tientallen bekenden uit de VVD. Voor dit profiel spraken we ook met Keizer zelf, omdat veel zaken uit zijn verleden simpelweg niet zijn terug te vinden.

In de archieven is weinig over Henry Keizer te vinden

‘Charmant,’ nee, ‘buitengewoon charmant’. Dat is de typering die het vaakst valt op te tekenen als het om Keizer gaat, op de voet gevolgd door de kwalificatie ‘aimabel’. ‘En hij is ook  heel erg familiair,’ zegt oud-wethouder Frits Huffnagel, die hem goed kent uit het Haagse VVD-circuit. ‘Als hij me ziet, krijg ik altijd meteen een dikke knuffel van hem.’

Een man met humor ook. Vaak spot hij zelf met zijn overgewicht. ‘Toen hij campagne voerde voor het voorzitterschap van de VVD verzon hij de leus: als u een zwaargewicht wilt, dan ben ik uw kandidaat,’ aldus Huffnagel. ‘Hij is echt altijd heel vrolijk,’ zegt Florus Wijsenbeek, oud-voorzitter van de Kamercentrale van de VVD in Den Haag. Hij confronteerde Keizer een keer met een berichtje dat het cremeren van de stoffelijke overschotten van te dikke mensen een steeds groter probleem werd. ‘Hij bulderde van het lachen en riep: “een nogal overdreven bericht”. Hij heeft een fijnzinnig gevoel voor humor.’

Deze vrolijke zakenman heeft echter wel twee gezichten. ‘Keizer kan op de buitenwacht buitengewoon sympathiek overkomen, maar achter de schermen is hij vooral de strakke leider,’ zegt Gijs Dröge, voorzitter van Liberaal Groen, het ‘wat rebelsere’ netwerk binnen de VVD, met 600 leden. Peter Smit, de Haagse oud-wethouder die het tegen Keizer opnam tijdens de race voor het partijvoorzitterschap, stelt het nog wat harder: ‘Voor mijzelf maakt het niets uit. Maar als je nog carrière wilt maken binnen de VVD, dan adviseer ik je te zwijgen over Keizer.’

Die boodschap zit er binnen de partij goed in, zo blijkt. Tijdens het onderzoek naar de handel en wandel van Henry Keizer stuit Follow the Money bij de nog actieve parlementariërs vaak op hoge, dikke muren. Mensen nemen niet op en bellen vervolgens niet terug. Een oud-Kamerlid dat wel opneemt zegt eerst heel even na te moeten denken en neemt daarna nooit meer de telefoon op. De reactie van Hans Mojet, oud-secretaris van het VVD-hoofdbestuur, is typerend: ‘Ik heb prettig met hem samengewerkt en verder kan ik er niets over zeggen.’

Een oud-Kamerlid zegt eerst heel even na te moeten denken en neemt daarna nooit meer de telefoon op

Sowieso is de ondernemer voor vrijwel alle liberalen een groot mysterie. Vaak vinden ze dat ook prima. ‘Hoe minder er over de voorzitter wordt geschreven, hoe beter,’ zegt Henri Kruithof, voormalig spindoctor van de VVD-fractie in de Tweede Kamer. ‘Hij leidt een oud, liberaal bedrijf en heeft in New York gezeten,’ zegt Wijsenbeek. ‘Iets in de crematie-business, dat lijkt me een groeimarkt,’ zegt Huffnagel. ‘Ik ga ervan uit dat hij selfmade is.’

In het diepe gegooid

Judicus Marinus Henricus Jacobus Keizer komt naar eigen zeggen uit een ondernemersgezin. Hij werd op 4 november 1960 geboren in Amsterdam, als nakomer met een tien jaar oudere zus.

Op zijn zeventiende ging hij werken in het bedrijf van zijn ongeneeslijk zieke vader, vertelt hij tijdens een interview met Follow the Money op het partijkantoor van de VVD. ‘De Medische Alarmcentrale. Vervoer, overledenenvervoer en ziekenhuisvervoer vanuit het buitenland. Dat was toen nog heel ingewikkeld.’ Tijd voor een opleiding was er niet. ‘Mijn hoogste diploma is dat voor verkeersbrigadier. Ik ben gewoon ongelooflijk in het diepe gegooid, dan moet maar blijken of je kunt zwemmen of niet.’

Het bedrijf werd een succes en hij verkocht het op zijn 33ste om met zijn vrouw en zoon naar New York te vertrekken. Daar werd hij in 1993 consultant. ‘Ik werkte voor allerlei Amerikaanse bedrijven die zaken wilden doen in Europa.’ En andersom. ‘Op een goed ogenblik kreeg ik het verzoek van een bekende of ik wilde praten met de voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie.’

Die vereniging, in 1874 opgericht om cremeren te legaliseren, zat namelijk met een probleem. Haar zakelijke activiteiten (verzekeringen, crematoria en ovenbouw) werden te groot voor een ideële vereniging. In 1990 was al besloten een beheermaatschappij op te richten, die alle zakelijke kanten over zou nemen. De vereniging bleef wel voor 100 procent aandeelhouder.

Tijd voor een opleiding was er niet

‘De directeur van de vereniging was ook directeur van de beheermaatschappij,’ zegt Keizer. ‘Het bedrijf had verzekeringen en crematoria en ging steeds meer doen in de ovenbouw. Maar het hebben van een technisch productiebedrijf is iets anders dan een onderneming in de dienstverlening. De verenigingsleden kwamen tot de conclusie dat ze op zoek moesten naar een directeur met meer commerciële en buitenlandse ervaring.’

Zo kwamen ze bij Keizer. Hij schreef  ‘een rapportje’ waarin hij een nieuwe structuur schetste (iets dat hij later ook voor de VVD zou doen) ‘want de beslisstructuren waren vreselijk ingewikkeld, met al die crematoria en adviesraden.’

In 1997 kwam hij met zijn gezin terug uit New York. De Amsterdammer ging in Den Haag wonen om, zoals hij het zegt, ‘baas’ te worden van het bedrijf de Facultatieve. Eerst als vice-voorzitter van de raad van bestuur, een jaar later als voorzitter. Zijn doel was om een echt bedrijf te maken van de onderneming die door de vereniging was opgericht. Zijn antwoord op de vraag of hij zelf gecremeerd wil worden: ‘Dat is een geheim dat ver boven de markt blijft hangen.’

Vlakbij de twee statige panden van de  Facultatieve aan de Van Stolkweg woonde Florus Wijsenbeek, toen de voorzitter van de Haagse Kamercentrale van de VVD. Die vroeg hem een keer naar een bijeenkomst te komen. ‘Dat heb ik toen gedaan en het beviel me, het was een heel leuke afdeling.’ Keizer was al lid van de partij sinds 1983. ‘De oorzaak was Joop den Uyl, want wat er allemaal in de jaren ’70 gebeurde, beviel me niet.’

In Amsterdam had hij zich in zijn jonge jaren bij de lokale afdeling van de VVD gemeld, en de nodige bijeenkomsten bezocht. ‘In Amsterdam was er een zeer beperkt groepje mensen, die leer je dan kennen. Ik werd al vrij snel gevraagd of ik de illustere functie wilde vervullen van secretaris bij de propagandacommissie. Dat kun je nu niet meer met goed fatsoen zo noemen zonder dat je er een uniform bij denkt.’ Na nog wat andere ‘dingetjes’ te hebben gedaan, was hij naar New York vertrokken, om na terugkomst zijn activiteiten weer op te pakken. ‘Altijd op de achtergrond. Ik heb nooit de wens gehad minister, burgemeester of Kamerlid te worden.’

Aangename daadkracht

De Amsterdammer kwam er aan het begin van dit millennium in Den Haag al snel achter dat de Hofstad een grotere VVD-afdeling had dan de hoofdstad. Een veel machtiger afdeling ook, want veel ambtenaren, parlementariërs of bewindspersonen waren en zijn hier lid. ‘Er zitten veel mensen die op en rond het Binnenhof werken. Dus de discussies zijn vaak inhoudelijk.’

Keizer kwam er achter dat de Hofstad een grotere en machtiger VVD-afdeling had dan de hoofdstad

Europarlementariër en oud-Tweede-Kamerlid Hans van Baalen was hoofdbestuurslid toen hij Keizer leerde kennen. Keizer was actief in de Haagse VVD-afdeling, waar Van Baalen destijds bestuurslid was. Samen waren ze in 2004 lid van de werkgroep Liberaal Manifest. Van Baalen was voorzitter van een lokale commissie die de kandidatenlijst samenstelde voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2010. Keizer was zowel voorzitter van de Haagse VVD, als van de provinciecentrale Zuid-Holland. ‘Hij heeft een aangename daadkracht. Door zijn humor wordt die daadkracht ook aanvaard.’

Eric Trinthamer, die VVD’ers opleidt in Zuid-Holland, zag Keizer voor het eerst tijdens een liberaal café in 2009. ‘Een gedistingeerd man. Fors, maar zeer strak in het pak.’ Bij een van deze liberale cafés zag Trinthamer een Maybach [in werkelijkheid was het een Mercedes S Klasse, red.] — ‘voor de niet-kenners: dat is de Rolls-Royce van Mercedes’ — voor de deur staan. ‘Het nieuwste model, mét chauffeur.’ Bij navraag bleek die Van Keizer te zijn. ‘Hij heeft veel geld’.

En toch, zegt Trinthamer, is de VVD-voorzitter zeer toegankelijk. ‘Als hij een groepje leden ziet staan, wacht hij niet tot zij naar hem toe komen. Nee, hij loopt op ze af en stelt zich voor.’ Hij is een geboren verteller. ‘Als hij zijn mond open doet, dan luisteren mensen naar hem.’ De oud Haagse wethouder Huffnagel: ‘Hij is altijd in pak, liberaal gezellig en heeft zelfspot. Ja, een klassieke VVD’er dus. Hij is sociaal en onafhankelijk van de partij. Ik ben blij dat zo iemand tijd voor ons wil vrijmaken.’

Via de zaaltjes, liberale café’s, lokale werkgroepen en commissies werkte Keizer zich in 2010 op tot voorzitter van de Kamercentrale. Zijn voorganger Florus Wijsenbeek: ‘Keizer was geen posterplakker, hij is vooral heel sturend en organiserend.’

Verkeerswethouder Peter Smit (VVD) leerde vooral iemand kennen die er bovenop zat. ‘Hij kwam bij alle fractievergaderingen. Hoewel hij nooit veel zei, had het iets weg van een overmatige drang tot controle.’ Voor alle afdelingsvoorzitters geldt weliswaar een standing invitation. ‘Maar zijn voorganger kwam af en toe. Niet áltijd.’ De overmatige aanwezigheid van Keizer drukte de sfeer volgens Smit. ‘Niet iedereen voelde zich vrij alles te zeggen, de vergaderingen werden minder vruchtbaar. Als hij dan wat zei, viel het meteen stil.’

Premier Mark Rutte feliciteert Henry Keizer met zijn benoeming tot partijvoorzitter van de VVD. (© ANP / Jerry Lampen)

Geen ledenreferendum

In 2014, tijdens de strijd voor het landelijke voorzitterschap nam onder andere Smit het op tegen Keizer, die door het hoofdbestuur naar voren was geschoven. Premier Mark Rutte kende Keizer goed, via de Haagse afdeling waarvan hij lid is. ‘Ik had veel met hem van doen als voorzitter van de Kamercentrale,’ zegt Keizer daar zelf over. ‘Als hij naar een bijeenkomst ging, moest ik hem altijd even in het bijzonder welkom heten.’

Bovendien was er vaak overleg tussen de voorzitters van de Kamercentrales met het hoofdbestuur, en daar zat ook Rutte bij als adviseur. Hij zou het zijn geweest, zeggen VVD’ers, die wilde dat Keizer voorzitter werd. ‘In alle eerlijkheid, er waren regelmatig contacten,’ zegt Keizer. ‘Ik denk ook niet dat je gevraagd wordt om na te denken over het voorzitterschap als de politiek leider vindt dat je niet deugt.’

De leden waren trots, maar de ruimte voor openlijke discussie en meningsuiting werd steeds beperkter

Smit: ‘Mark wees hem aan: jij wordt degene die mij gaat helpen. Op zich is daar niets op tegen, als er maar niet wordt afgeweken van de normale gang van zaken.’ Dat was volgens hem echter wel het geval. Smit wilde een ledenreferendum, zoals ook voorzitter Jan van Zanen in 2003 door de leden was gekozen. Het hoofdbestuur weigerde echter, uit angst voor een herhaling van de tumultueuze toestanden in 2006 tijdens de strijd om het lijsttrekkerschap tussen Rita Verdonk en Mark Rutte.

Intussen werd er binnen de partij steeds meer gemopperd — stilletjes weliswaar, maar toch. De VVD leverde de premier, dus de leden waren trots, maar de ruimte voor openlijke discussie en meningsuiting werd steeds beperkter. Steeds meer liberalen klaagden anoniem in kranten over een gesloten partijcultuur. Het gewezen Kamerlid Ton Elias daarover: ‘Het is goed voor Nederland dat de VVD de grootste is. Maar het is slecht voor de partij — die is veel te eenzijdig geworden.’

Smit en de andere kandidaat, Bert Homan, wilden in 2014 de luiken opengooien en de interne partijdemocratie vergroten. Daar zat het hoofdbestuur echter niet op te wachten, evenmin als haar voorkeurskandidaat Henry Keizer, die de zakelijke lijn van de partijtop volgde. Het VVD-congres in het Gooise Bussum verwierp het idee van de ledenraadpleging nipt (met 55,3 procent van de 850 aanwezigen stemmen). Smit trok zich daarom terug als kandidaat. Keizer kreeg van het congres driekwart van de stemmen en won van Homan.

​Overval

De nieuwe voorzitter ging meteen aan de slag met de herstructurering van de partij. Hij bezocht zaaltje na zaaltje en wist de partij flink te reorganiseren, net zo efficiënt zoals hij dat bij de Facultatieve deed. De Kamercentrales verdwenen, waarmee de macht van de bij de VVD-top gevreesde partijbaronnen, zoals de voorzitters van de centrales in liberale kringen heetten, definitief werd gebroken.

In november 2015 nam het congres in Rotterdam met 81 procent van de stemmen de nieuwe Statuten en Reglementen aan. Daarmee verdwenen de 17 Kamercentrales, om op te gaan in regionale netwerken. Daarnaast werden er thematische netwerken opgericht waarbinnen ook niet-VVD’ers welkom zouden zijn. Het moest een manier zijn om meer kiezers te krijgen. ‘Hij komt uit het bedrijfsleven en weet dat je met je tijd moet meegaan,’ zegt Europarlementariër Hans van Baalen (VVD) over Keizer.

Volgens VVD-prominent Ed Nijpels was de structuurverandering ‘vooral een efficiëntieslag’. In de jaren ’80, toen Nijpels nog fractieleider was, had de partij 110.000 leden. ‘Dat zijn er nu nog 40.000, en dan is het lastig om al die afdelingen te bemannen met goede vrijwilligers. En ja, de macht van de partijbaronnen is ook weg.’

De reorganisatie lukte vooral omdat Keizer vrijwel alle VVD-zaaltjes in het land afliep

De reorganisatie lukte vooral omdat Keizer vrijwel alle VVD-zaaltjes in het land afliep met een roadshow. Van Baalen aanschouwde het vol bewondering. Hij zetelde begin jaren ’90 met een jonge Mark Rutte in het hoofdbestuur onder voorzitterschap van Dian van Leeuwen-Schut. ‘Wij wilden destijds ook de ramen en deuren openzetten, maar dat lukte niet. De weerstand tegen vernieuwing was toen te groot. Henry Keizer lukte dat wel. Hij had het idee, pakt door en gaat veel het land in om mensen te spreken. Beslissen en uitzetten. Dát heeft hij in het bedrijfsleven geleerd. Zonder overtuiging lukt dat niet. Keizer heeft die overtuigingskracht.’

‘Doordrukken’ noemt de Gennepse burgemeester Peter de Koning dat liever. Hij was voorzitter van de Limburgse Kamercentrale en verzette zich tegen de herstructurering. ‘In drie maanden gebeurde het, take it or leave it.’ Het opheffen van de centrale werd in Limburg, waar ze de Provinciale Staten het ‘Limburgs parlement’ noemen, beleefd als een overval, met name omdat het hoofdbestuur had toegezegd goed naar Limburg te kijken. ‘Maar toen het congres eenmaal had ingestemd, werd er niets meer bekeken.’

Keizer is volgens De Koning ‘een joviale vent’. ‘Het is knap hoe hij erin slaagt je voor hem in te nemen, maar na afloop voel je jezelf toch enigszins genomen — als is dat wel een groot woord.’ Zeker in Limburg leeft het idee dat de VVD steeds Randstedelijker wordt. ‘Als je kijkt naar de samenstellingen van de kandidatenlijsten en het algemeen bestuur, dan heeft de Randstad erg veel voordeel.’

Smit: ‘Het gaat alleen nog maar over efficiëntie en bestuursstijl. Keizer heeft van de VVD een bedrijf gemaakt. In een bedrijf gaat het over winst en verlies, maar in een partij mag het niet alleen maar over electorale successen gaan. Worstelingen en meningsverschillen móeten zichtbaar zijn. Laat iedereen waarvoor hij of zij staat, en waarom!’ Onduidelijk is echter waar Keizer zelf voor staat. ‘Ik heb hem nooit op een politiek relevante speech kunnen betrappen.’

Geen gedoe

De politieke drijfveren van Keizer zijn lastig te achterhalen. Huffnagel is daar het meest concreet over. ‘Ik denk dat hij een samenleving wil die een beetje leuk is en waarin de overheid je niet al te veel voor de voeten loopt.’ Oud Haagse voorzitter Wijsenbeek: ‘Hij organiseert uitstekend, maar ik heb nooit echt hoogte gekregen van zijn idealen.’

Keizer zegt ‘buitengewoon verwend’ te zijn door het leven. ‘Ik kreeg het allemaal niet in de schoot geworpen, heb er heel hard voor moeten werken. Ik heb kansen gepakt en gekregen. Iedereen moet dezelfde kans krijgen zijn leven zelf vorm te geven, in vrijheid, welvaren en veiligheid. Dan komt die gekke VVD met die liberale gedachte het dichtst in de buurt.’

Volgens Gijs Dröge, voorzitter van het VVD-netwerk, Liberaal Groen is binnen de partij beeldvorming belangrijker dan de inhoud geworden. ‘Het hoofdbestuur wil geen gedoe en er zijn maar een paar mensen die aan de touwtjes trekken. Het is niet eenvoudig meer om een open discussie te voeren. Rust en duidelijkheid, dat is het enige dat de partijtop wil, en daar past geen discussie bij.’

De politieke drijfveren van Keizer zijn lastig te achterhalen

Vlak voor de verkiezingen, op 1 februari dit jaar, schreef hij teleurgesteld een brief aan partijvoorzitter Keizer. Tijdens het verkiezingscongres op 19 november vorig jaar namen de leden, zegt Dröge, drie van zijn amendementen aan. In het kort kwamen ze erop neer dat de VVD: het klimaatakkoord van Parijs ondersteunt, tegenstander is van langdurige exploitatiesubsidies en zich gaat inzetten voor een hogere CO2-emissieprijs. Alleen werden deze voorstellen op raadselachtige wijze niet juist verwerkt in het uiteindelijke verkiezingsprogramma. In de brief staat:

De onjuistheden zijn inhoudelijk dermate storend dat deze tot onjuiste beeldvorming leiden waar de VVD voor staat. Dit geldt in het bijzonder voor de acceptatie van het verdrag van Parijs. Het programma laat daar nu gerede twijfel over, daar kunnen we als thema-netwerk niet mee leven.

Een helder antwoord heeft Dröge nog niet gekregen. ‘Maar ik ben er nog niet klaar mee.’

Keizer blijft vaag over dit onderwerp. ‘Wij zeggen: in de herinnering van mensen zijn die amendementen niet aangenomen. Dat is heel vervelend. Je komt al snel in een soort ja-nee-positie waarin niemand zich kan bewegen.’

Al eerder probeerde Dröge in NRC ‘de monistische cultuur binnen de VVD’ van Keizer te doorbreken. Tevergeefs.

Nijpels steunt Dröge en vindt de gang van zaken met de amendementen ‘allesbehalve correct’. ‘Ik heb veel burgemeesters, en andere prominente VVD’ers gesproken die zeggen dat die amendementen zijn aangenomen. Als ik een rechter zou zijn, weet ik niet of ik Keizer gelijk zou geven.’

Ook hij maakt zich grote zorgen over het democratische gehalte van zijn eigen partij. ‘We moeten echt voorkomen dat we straks alleen maar mensen hebben die het altijd overal mee eens zijn. Natuurlijk, ik ben ook fractievoorzitter geweest, en het liefste wil je zo weinig mogelijk tegenspraak. En toch is dat niet goed, dat zou je niet moeten willen.’

Hij noemt oud-Kamerlid Ton Elias, die niet mocht terugkeren van het hoofdbestuur. In een open brief aan Keizer schreef de parlementariër op 11 november vorig jaar:

Op mijn verzoek tot een inhoudelijke motivering voor het besluit gaf u aan dat ik mijn Kamerlidmaatschap goed uitvoer, maar ik tegelijkertijd ook “veel vijanden in de partij” had. Aanvullende inhoudelijke argumenten ontbraken.

Ton Elias stond bekend als een man die zijn mening niet onder stoelen of banken stak

Nijpels vindt het ‘gewoon verkeerd’ dat Elias (‘hij was vice-voorzitter van het parlement en deed dat voortreffelijk’) niet terug mocht komen. Het Kamerlid stond bekend als een man die zijn mening niet onder stoelen of banken stak. ‘Het riekt naar het weigeren van mensen die niet alleen maar meepraten met de partij.’

De VVD-kandidatenlijst  wordt samengesteld door de permanente scoutingscommissie tijdens besloten vergaderingen. Daarna kan het hoofdbestuur de lijst nog aanpassen, en dat gebeurt achter gesloten deuren. ‘De VVD heeft een Stalinistisch systeem voor die lijst,’ zegt VVD-prominent Nijpels. ‘Dat is echt heel slecht.’

Geen verborgen ambities

Elias zelf is herstellende van een zware heupoperatie en wil er op het moment niet al te veel meer over zeggen. ‘Het is dubieus dat de partijvoorzitter, via de scoutingscommissie, de lijst opstelt. Natuurlijk is het zijn taak al te grote kneuzen bij te sturen. Maar het is principieel verkeerd dat de partijvoorzitter bij de functioneringsgesprekken zit en met de fractievoorzitter Kamerleden beoordeelt. Het is belachelijk dat Kamerleden zo niet kunnen functioneren zonder last of ruggespraak.’

Europarlementariër Hans van Baalen denkt niet dat de partij onder Keizer minder democratisch is geworden. ‘De partij is wel serieuzer en professioneler georganiseerd.’ Er wordt veel vergaderd en overlegd om ongelukken te voorkomen. Zo is er elke week het kernteam. Elke donderdag, rond lunchtijd, komen premier Rutte, Henry Keizer en de fractievoorzitters van de Tweede en Eerste Kamer (respectievelijk Halbe Zijlstra en Annemarie Jorritsma) bijeen. Van Baalen schuift daar ook aan, als delegatieleider in het Europees Parlement. ‘Keizer is een top-voorzitter. Bij hem duren vergaderingen nooit lang, anderhalf uur maximaal.’

Keizer is zowel voorzitter van het kernberaad als het bewindspersonenoverleg, in Haagse kringen ‘bpo’ genoemd, de wekelijkse vergadering van het VVD-smaldeel in het kabinet. Van Baalen: ‘Rutte kan zich vooral op de inhoud van het bpo richten’. De partijvoorzitter wordt door iedereen geaccepteerd als vanzelfsprekende leider van de vergaderingen. ‘Hij heeft geen verborgen ambities. Anders zou het echt veel moeilijker zijn een onafhankelijke rol te houden.’

‘Hij houdt mensen goed bij de les en brengt discussies snel tot de kern,’ aldus Henri Kruithof. Hij was tot 2015 hoofd voorlichting van de VVD-fractie, maar kende Keizer al als voorzitter van de Kamercentrale. Ook Kruithof noemt hem vriendelijk. ‘Zacht van buiten, maar keihard van binnen.’ Als het echt spannend wordt, treedt hij op. ‘Dan stuurt hij de stoorzenders naar de gang en gaat met de mensen om tafel zitten die er écht over gaan. Dat doet hij slim en goed.’

Er wordt veel vergaderd en overlegd om ongelukken te voorkomen

Klein kringetje

Keizer is, zegt iedereen, een charmante man die met zijn vuist op tafel slaat als het moet. Hij zit middenin de partij en wordt gezien als vertrouweling van Rutte. Niemand zegt het on the record, maar meerdere bronnen beweren dat de premier een heel klein kringetje van vertrouwelingen heeft.

Ben Verwaayen, oud-topman van British Telecom en het Franse telecombedrijf Alcatel-Lucent, geldt al jaren als politiek adviseur van de VVD. Geregeld komt de top van de partij in zijn Franse vakantiehuis bij elkaar om de grote politieke lijnen uit te zetten. De huidige fractievoorzitter, Halbe Zijlstra, is een vertrouweling van de premier. Maar ook de gevallen fractievoorzitter van de Eerste Kamer Loek Hermans (de man die moest vertrekken wegens een teveel aan bijbanen) wordt vaak genoemd. ‘Mark wil Hermans niet laten gaan,’ zegt een bron. ‘Hij is te waardevol en loopt al meer dan veertig jaar rond.’

Hermans en Keizer kennen elkaar uit de crematie-business. De politicus was voorzitter van de Stichting Voorlichtingscentrum Crematorium, een club die in 1968 is opgericht door de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie. Nijpels was tot 1986 voorzitter van deze stichting. ‘Ik heb Keizer nooit meegemaakt daar,’ zegt hij. ‘Die leerde ik pas kennen als voorzitter van de VVD.’

Loek Hermans volgde Nijpels destijds op. Hermans vertelt: ‘Toen ik voorzitter was van die stichting, leerde ik Keizer kennen. Ik denk dat het ergens in de jaren ’90 is geweest.’ De stichting zetelt in hetzelfde gebouw als De Facultatieve, aan de Van Stolkweg. Later werd Hermans lid van de ledenraad van de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie (vanaf 2011 tot heden). ‘Keizer is een zakenman,’ zegt Hermans. ‘Hij heeft veel humor. Hij is echt een heel goed bestuurder, die heel veel tijd besteedt aan de VVD.’

En Keizer is, net als Hermans, een vertrouweling van Rutte. Ze leerden elkaar goed kennen in de Haagse periode. Tekenend hiervoor is het 100-jarige bestaan van crematorium Westerveld, eigendom van Keizers bedrijf de Facultatieve. Algemeen bekend is dat Rutte een broertje dood heeft aan gelegenheden als lintjes doorknippen. Toch gaf hij op 2 juni 2013 acte de presence op het crematorium. Daar nam hij, uit handen van Keizer, het eerste exemplaar van een jubileumboek over Westerveld in ontvangst.

Een jaar later werd Henry Keizer dus voorzitter van de VVD. In die rol heeft hij veel macht. Hij is betrokken bij kandidatenlijsten en verkiezingsprogramma’s. Hij heeft de Statuten en Reglementen veranderd en de partij verzakelijkt. ‘Alsof er een verschil is tussen een politieke partij en een bedrijf,’ zegt hij daarover. ‘De VVD is ook gewoon een organisatie die dingen voor elkaar moet krijgen.’ Hij zit in de belangrijkste overleggen van de partij, onder andere in het kernteam dat momenteel ook de formatie-equipe van de VVD is.

Over zijn netwerk zegt hij: ‘Je komt in Nederland steeds dezelfde mensen weer tegen als je een rol speelt in het zakenleven en de politiek. Er zijn maar weinig mensen waarmee ik niet overweg kan. Dat ligt niet zo in mijn aard.’ En zijn politieke vrienden? ‘Dat zijn alle mensen die in het kernteam zitten. Halbe Zijlstra, Mark Rutte.’ Maar echte vrienden? ‘Winston Churchill zei het al: als je een vriend zoekt in de politiek, dan kan je beter een hond kopen.’

Henry Keizer heet volgens oud-medewerkers van de Facultatieve Hennie. En over deze Hennie werd er eind jaren negentig bij de Raad van Commissarissen van de B.V. Beheermaatschappij ‘de Facultatieve’ en de voorzitter en ledenraad van de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie melding gedaan van oplichting. Dat vertellen meerdere oud-medewerkers tegen Follow the Money. Met de melding gebeurde echter niets. Keizer noemt de aantijging desgevraagd ‘schandelijke onzin en pertinent onjuist’.

Vandaag gaat de grootaandeelhouder van het crematie- en uitvaartconcern de Facultatieve Groep Henry Keizer, tevens partijvoorzitter van de VVD, aan een door hemzelf geselecteerde groep journalisten uitleggen dat hij zeer integer heeft gehandeld tijdens een omstreden bedrijfsovername in 2012. Follow the Money onthulde op 22 april de feiten achter deze overname, waarbij Keizer voor een schijntje in het bezit kwam van een miljoenenbedrijf, en is niet welkom op de bijeenkomst.

We hebben afgelopen weekend wel gesproken met verschillende oud-medewerkers van de Beheermaatschappij. Daarbij doemt het beeld op van een meedogenloze manipulator. ‘Keizer heeft levens verwoest, mensen gebruikt en hij lijdt aan grootheidswaanzin,’ aldus één oud-medewerker. Vrijwel alle mensen willen anoniem blijven; hoewel ze al jaren geleden door Keizer zijn weggepest, hebben ze er nog steeds slapeloze nachten van. Ze vertellen allemaal hetzelfde verhaal: ‘Keizer heeft een gladde babbel, maar is volstrekt onbetrouwbaar.’

‘Keizer heeft levens verwoest, mensen gebruikt en lijdt aan grootheidswaanzin’

Alleen Hans de Zoete wil in de openbaarheid spreken. Hij was directeur van de Facultatieve Verzekeringen N.V.; dit bedrijf viel onder de Beheermaatschappij. De Zoete was degene die via een advocaat van het kantoor NautaDuthil in Amsterdam advies inwon als klokkenluider over de ‘oplichting’. Hij werkte al jaren bij de verzekeringen en zag Keizer bij de Facultatieve binnenkomen. Zijn verhaal wordt door meerdere andere bronnen bevestigd.

Luxe begrafenissen

Het begon allemaal in 1996. Keizer, recentelijk teruggekeerd uit New York, ging als freelance adviseur werken voor het net door de Facultatieve opgerichte Van Stolkenburgh in Den Haag. Dat was, zo blijkt uit het artikel ‘Met de Rolls naar het graf’ in de Provinciale Zeeuwse Courant, een uitvaartondernemer voor luxe begrafenissen en crematies. Keizer was daar woordvoerder. Alles is mogelijk in de luxe-uitvaartbranche, zo zei hij tegen die krant: ‘Al zou de overledene opgebaard willen worden in het puntje van de Westertoren.’

De directeur van Van Stolkenburgh was Robert de Vos. Laatsgenoemde haalde Keizer bij de Facultatieve binnen. In het artikel wordt gepronkt met de donkerblauwe chic van een Engelse Daimler als lijkwagen. De nabestaanden rijden in de Rolls Royce Silver Shadow.

De gang naar het luxe uitvaartbedrijf Van Stolkenburgh was een logische: Keizer was in de jaren tachtig van de vorige eeuw actief in de taxibranche. Hij was eigenaar van de eenmanszaak de Centrale Auto Dienst Luxe Autoverhuur met Chauffeur B.V., dat aan de Amsterdamse Weesperzijde was gevestigd. Uit die tijd koesterde hij een foto van hem en de toenmalige koningin Beatrix waarvoor hij een autoportier open hield, aldus De Zoete.

Tegenover Follow the Money beweerde Keizer eerder dat hij ‘De Medische Alarmcentrale’ tot een succes had gemaakt voordat hij naar de Verenigde Staten vertrok. ‘Vervoer, overledenenvervoer en ziekenhuisvervoer vanuit het buitenland. Dat was toen nog heel ingewikkeld,’ zei hij daarover. In werkelijkheid was Keizer dus taxichauffeur met een luxe-auto en luisterde hij naar de roepnaam ‘Hennie’.

Duo van list en bedrog

Van Stolkenburgh was onderdeel van beheermaatschappij De Facultatieve. Zo ontmoette Keizer de directeur van de maatschappij, Kees van Dam. Van Dam en Keizer konden het goed met elkaar vinden; ‘daarmee was de basis gelegd voor het duo van list en bedrog’, aldus De Zoete.

Volgens De Zoete was Keizer vanaf dag één gefocust op de bezittingen van de beheermaatschappij. ‘Met ogen zo groot als schoteltjes keek hij naar de omvang van de balans. ‘’150 miljoen gulden! Zo!’’, vertelt De Zoete. ‘Ik hoor het hem nog zeggen.’

Al snel had Keizer alles binnen het florerende bedrijf naar zijn hand gezet. Hij wisselde bestuurders, wist mensen eruit te wippen en zette anderen op de posities. Van Dam vertrok met een regeling; dat had hij met Keizer afgesproken. De Zoete:  ‘Daarna moesten alle mensen die een verleden hadden weg; iedereen die hem kon dwarsbomen moest eruit. Dan werd een meisje van de afdeling benoemd tot adjunct-directeur.’

Bijzonder actief

Zo kon Keizer rustig zijn gang gaan. Het eerste dat opviel waren zijn declaraties. In New York leerde Keizer zijn huidige vrouw kennen: Gabriele — “Gabi” — Neglein. Zij zou bijzonder actief worden voor de Facultatieve; althans, dat bleek uit de facturen die Keizer via haar bedrijf Euro Confer, dat op 210 E 65 Street in New York was gevestigd, bij een aantal dochters van de Facultatieve liet belanden.

‘Het enige wat belangrijk is voor Keizer, is het bekleden van zoveel mogelijk bestuursfuncties’

Op hetzelfde adres staat nog een bedrijf ingeschreven: het International Limousine Network Europe Inc., eigendom van Henry J. Keizer. In totaal werd er 500 duizend gulden betaald ‘voor niet uitgevoerde werkzaamheden’. Daar maakte De Zoete na overleg met een advocaat melding van bij de Raad van Commissarissen van het bedrijf, de ledenraad en de voorzitter van de vereniging.

Er gebeurde echter niets; ‘Onvoorstelbaar!’, noemt De Zoete dat. Keizer, inmiddels bestuursvoorzitter van De Facultatieve, had namelijk alle poppetjes verschoven. Ook in de adviserende en toezichthoudende organen zaten zijn. ‘slaafse en meegaande mensen.’ Als er iemand uit lag, werd er ‘een contactverbod’ opgelegd. Dat gold ook toen De Zoete vertrok bij het bedrijf.

‘Het enige wat belangrijk is voor Keizer is het bekleden van zoveel mogelijk bestuursfuncties, zoals bij de VVD.’ Als het aan De Zoete ligt, eindigt het verhaal liever vandaag dan morgen: ‘Deze man zit dicht bij de macht, hij zit zelfs in het formatieteam van de VVD en weet waarover de politieke partijen onderhandelen.’